Inzet verkiezingen 2014: ‘België moet afstappen van idee van volwaardige krijgsmacht’

Wat is de inzet van de verkiezingen op 25 mei 2014? Knack.be vroeg het aan experts over de belangrijkste thema’s van vandaag. In deze aflevering: Defensie. ‘België moet afstappen van het idee van een volwaardige krijgsmacht.’

De federale regering die aantreedt na de verkiezingen van 25 mei, zal zich alvast over één heet hangijzer moeten buigen wat defensie betreft: het dossier van de opvolging van de F’16’s.

België kocht zijn huidige gevechtsvliegtuigen aan in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Deze naderen hun houdbaarheidsdatum, want tegen 2023 zijn de F16’s ongeveer 45 jaar oud en bereiken ze hun maximum van 8.000 vlieguren. Minister van Defensie, Pieter De Crem (CD&V), bereidde reeds een dossier voor om de huidige F’16’s net zoals in Nederland te vervangen door Joint Strike Fighters (JSFs) of F35’s. De levertijd van zulke toestellen bedraagt acht jaar, de volgende regering kan de beslissing dus niet langer uitstellen.

Het kostenplaatje van de vernieuwing loopt hoog op. Volgens Tom Sauer, professor Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen, gaat het om een aankoop van 5 miljard euro. “Toch wel een erg hoog bedrag. Ik vind het dan ook onbegrijpelijk dat het thema niet hoger op de agenda wordt geplaatst tijdens maatschappelijke debatten. Dat geld komt niet zomaar uit de lucht gevallen. Als de aankoop wordt goedgekeurd zal er gesnoeid moeten worden op andere domeinen.”

Ludo De Brabander, woordvoerder van vrede vzw, vindt de aankoop van F35’s absoluut overbodig, zelfs “onverantwoord in crisistijden”. “België heeft zulke vliegtuigen helemaal niet nodig, want het eerste doel van zulke toestellen is het vervoeren van kernwapens.” Volgens De Brabander kan deze aankoop niet los worden gezien van de geplande modernisering van de kernbommen in kleine Brogel. “België schendt internationale afspraken door kernwapens toe te laten op zijn grondgebied.”

Besparingen

Naast het concrete dossier van de vernieuwing van de F16’s, zijn Sauer en De Brabander het er over eens dat de toekomstige regering moet stilstaan bij de rol van het Belgische leger. Defensie staat al langer in de schaduw van Buitenlandse Zaken en de laatsten jaren was Defensie keer op keer het slachtoffer bij elke besparingsronde.

“Het leger kampt met een typisch Belgisch probleem: de loonkosten. Ook in het leger liggen die veel te hoog. Ongeveer 70 procent van het budget wordt daaraan besteed, zodat er te weinig middelen overblijven om te investeren in andere zaken”, aldus Sauer.

“En het budget van Defensie is al erg klein. Het bedraagt slechts 1,1 procent van het Bruto Nationaal Product. Nochtans dringt de NAVO er bij zijn lidstaten op aan om dit bedrag te verhogen. Onder meer de crisis in Oekraïne wordt door de organisatie aangegrepen om de vraag om meer middelen vrij te maken, kracht bij te zetten”, zegt Sauer. Maar volgens de professor toont de crisis in Oekraïne opnieuw aan dat Defensie de problemen moet oplossen die Buitenlandse Zaken heeft veroorzaakt. “We hebben het in het verleden al vaker gezien, doordat er onvoldoende wordt ingezet op diplomatieke oplossingen, ontspoort een situatie en moet het leger ingrijpen.”

Volwaardige krijgsmacht versus specialisatie

“Door de daling van het budget bestaat het gevaar op kwaliteitsverlies”, geeft Sauer de vakbonden deels gelijk. Maar simpelweg geld (dat er niet is) pompen, biedt volgens hem geen oplossing. “Wel moet België afstappen van het idee van een volwaardige krijgsmacht (marine, lucht en grondmacht). Ons land moet daarentegen voluit inzetten op specialisatie.”

Naast specialisatie ziet Sauer ook een bredere toekomst weggelegd in samenwerking met andere landen. “Dat gedeelde ‘legers’, succesvol kunnen zijn, toont de Nederlandse-Belgische marine samenwerking. Zo kunnen ook de kosten worden gedrukt.

“Ook het voorbeeld van de piraterij in de hoorn van Afrika, toont aan dat samenwerking erg succesvol is. Niet alleen Europese landen waren hierbij betrokken, ook China werkte mee”, aldus Sauer.

Defensie en Ontwikkelingssamenwerking: hand in hand

De Brabander gaat nog een stapje verder. “Wij stellen de vraag: Heeft België nog wel een leger nodig. Volgens mij is het antwoord daarop negatief. In het kader van de NAVO en de andere Europese landen wordt aangedrongen op krachtige militaire operaties, maar die leiden zelden tot succes. Daarom moeten we evolueren naar een totaal ander Belgisch leger. We moeten investeren in zachte peacekeeping: Defensie en Ontwikkelingssamenwerking kunnen hand in hand gaan.”

Defensieve taken zoals ontmijning, waar België nu al volop op inzet, is daar volgens De Brabander een goed voorbeeld van. Want recente militaire operaties zoals in Afghanistan en Irak zijn voor De Brabander alleen maar een bevestiging dat militaire operaties alles behalve succesvol zijn. “De tussenkomsten waren ronduit contraproductief. Ze laten een humanitaire ramp achter. Wanneer de troepen zich eind 2014 terugtrekken uit Afghanistan, laten ze een land in puin achter.”

Militair ingrijpen kan enkel bij zware genocides, stelt De Brabander. “Neem nu Rwanda, daar vond een zware volkerenmoord plaats en was een militaire operatie op zijn plaats geweest. En wat gebeurde er toen: de militairen gingen lopen.”

Sauer is niet per definitie tegen militaire operaties. “Libië startte aanvankelijk als een positief verhaal. Als je enkel kijkt naar de inzet van de Belgische F’16, was de operatie zelfs succesvol. Maar de zaak keerde en al vlug bleek de situatie uit te monden in een nuloperatie: opnieuw een onstabiel land. Bovendien heeft het conflict vertakkingen over de grenzen heen gekregen. De gewelddadige opstanden in Mali zijn deels het gevolg van de oorlog in Libië. De wapenvoorraden vonden hun weg naar Mali en kwamen in handen van opstandelingen.”

“Als de oorzaken die leiden tot heuse conflicten worden aangepakt, dan is Defensie niet langer nodig”, zegt De Brabander. “Neem nu de piraterij. Politici moeten zich de vraag stellen: waarom zijn die mensen op de dool. Het antwoord is simpel: omdat hun land, Somalië, in puin ligt. België moet dan niet onmiddellijk zijn leger sturen. Wel moet door politieke gesprekken enerzijds en ontwikkelingshulp anderzijds getracht worden een oplossing te zoeken. Wanneer harder wordt ingezet op die twee factoren, kan Defensie zelfs overbodig worden.”