‘Energie-eiland voor de Belgische kust? Ja, maar er staan nog veel vragen open’

Netbeheerder Elia stelde onlangs het conceptplan voor van het eerste kunstmatige energie-eiland ter wereld. Dit eiland dient als schakelpunt tussen de verschillende offshore windparken en het hoogspanningsnet aan land. Natuurpunt, West-Vlaamse Milieufederatie en WWF steunen de uitbouw van het alternatieve energienetwerk maar hebben heel wat vragen bij dit plan. Ze hopen dat de huidige energiecrisis de bouw van het energie-eiland niet zal overhaasten en dat de alternatieven voldoende onderzocht worden, met bescherming van het mariene milieu indachtig.

3 oktober verscheen netbeheerder Elia in de pers met een conceptplan voor wat het eerste kunstmatige energie-eiland ter wereld zou moeten worden. Ook aanwezig bij deze aankondiging: de federale ministers Tinne Van der Straeten (Energie) en Vincent Van Quickenborne (Noordzee). Het “Prinses Elisabeth Eiland” zou zowat 45 km buiten de Belgische kust aangelegd worden en zou moeten dienen als schakelpunt tussen de offshore windparken van de tweede offshore wind zone (met een maximale capaciteit van 3,5 GW) en het hoogspanningsnet aan land. Op twitter voegde minister Tinne Van der Straeten hier nog aan toe dat er in totaal drie nieuwe windparken in de Noordzee zijn gepland, goed voor samen een capaciteit van 3,2 tot 3,5 GW.

Voortvarende communicatie, gezien er momenteel schijnbaar twee nieuwe zones voor windenergie zijn aangeduid in het marien ruimtelijk plan, gescheiden door een scheepvaartroute. Eén van de twee nieuwe zones overlapt grotendeels met Natura 2000-gebied. Dit deed al heel wat wenkbrauwen fronsen, zowel in binnen- als buitenland. Europees aangeduide topnatuur in Natura 2000-gebied, ook op zee, is immers duidelijk en wettelijk beschermd. Alsof je een windmolenpark plant midden op de Kalmthoutse heide.

Een energie-eiland? Ja, maar er staan nog veel vragen open

Natuurorganisaties zijn grote voorstander voor de omschakeling van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen. Meer groene energie betekent immers minder CO2-uitstoot, minder impact op klimaatverandering en dus beter voor de biodiversiteit, op macroschaal. We hebben de overtuiging dat de ontwikkeling van windenergie in het Belgisch deel van de Noordzee goed kan en moet zijn voor de natuur én het klimaat, mits de nodige maatregelen zoals natuurinclusief ontwerp voor offshore structuren.

Dit mag echter geen reden zijn om onze schaarse ruimte of beschermde natuurgebieden verder aan te tasten. In de pers wordt de bouw van het energie-eiland gebracht als een vaststaand feit. Echter, het milieueffectenrapport (MER) onderzoekt de impact van een aantal alternatieven, namelijk enkele transformatorplatformen of andere mogelijke locaties voor een eiland. Deze MER is nog niet gepubliceerd.

Bovendien moeten we voorkomen dat een energie-eiland er jaren ongebruikt zal bij liggen. De echte flessenhals van de ontwikkeling van offshore energie ligt namelijk bij de aanlanding van de stroom en de koppeling met ons elektriciteitsnet, met andere woorden: hoe de geproduceerde energie van op zee tot in het stopcontact aan land gebracht wordt. Een versterking van het elektriciteitsnet is trouwens om meerdere redenen aan de orde, waaronder het uitwerken van 2 landtracés, Ventilus door West-Vlaanderen en Boucle d’Hainaut door Wallonië.

Moet er nog zand zijn?

Het geplande eiland zou een oppervlakte van 5 hectare bedragen, maar de voetafdruk op de bodem van de Noordzee is vele malen groter, goed voor in totaal 25 hectare. De zandbehoefte voor een eiland van deze omvang zal groot zijn, en zand is een eindig product. Deze maand rondt Elia  een co-creatietraject af, waarin er samen met Noordzee experten oplossingsgericht op zoek wordt gegaan naar een juiste combinatie van ‘Nature Inclusive Design’-oplossingen om het ontwerp van het energie-eiland te optimaliseren. Terwijl het traject nog lopende is, is het voorbarig om uitspraken te doen over de finale bedenkingen, ideeën en volgende stappen.

Nood aan een overkoepelend energieplan

Er is grote nood aan een overzicht in de vorm van een energieplan voor België, inclusief het Belgisch deel van de Noordzee. Zo kunnen we ons richten op hoe we het energievraagstuk op de beste manier kunnen oplossen, in functie van modulariteit, flexibiliteit en circulariteit. Op zee moet dit energieplan zeker samensporen met een biodiversiteitsplan, zodat de (gedeeltelijke) oplossing voor een klimaatcrisis, geen biodiversiteitscrisis in de Noordzee veroorzaakt.

Is een vaste, permanente structuur voor een lange tijd noodzakelijk als men zich flexibel, circulair en modulair wil richten om het energievraagstuk op te lossen op de lange termijn? Weegt een energie-eiland op die specifieke plaats op tegen de alternatieven (zoals daar zijn: transformatorplatformen en verschillende locaties voor het eiland)? Is de zandbalans groot genoeg om een eiland te bouwen, in gedachten houdend dat we ook een lopend co-creatieproject Kustvisie hebben en onze zandvoorraad eindig is?

Deze vragen moeten eerst beantwoord worden, vooraleer men kan starten met de aanleg van een energie-eiland. De ruimte in het Belgisch deel van de Noordzee is schaars dus we dienen de ruimte strategisch en toekomstgericht toe te wijzen, binnen de draagkracht van het ecosysteem. Niet alles moet kunnen én mogen op en in onze Noordzee.

Auteurs: Bart Vanwildemeersch, West-Vlaamse Milieufederatie; Sarah Vanden Eede, beleidsmedewerker Oceaan voor WWF en Sarah Tilkin, beleidsmedewerker Noordzee & kust voor Natuurpunt.