‘Beginnen de zeppelins dan toch te vliegen?’

‘De duurzaamheidstransitie van het luchtverkeer de jongste decennia uiterst moeizaam’, schrijft Dirk Barrez. ‘Het markeert een veel breder probleem dat we maar beter niet ontkennen.’

Bijna twintig jaar geleden verscheen de column Wie laat de zeppelins vliegen? Daarin werd gepleit voor de intussen doorgebroken zonnepanelen en windmolens, voor fiets, trein, scheepvaart en – meest innovatief – voor luchtschepen: “allemaal zowel een ecologische noodzaak als goed voor de samenleving want ze creëren mee de duurzame economie van morgen.”

Een luchtschip met 90% minder voetafdruk

Zeker zeppelins vonden velen in 2003, en vandaag nog, onrealistisch. Maar kijk, net als elektrische auto’s zit er ook voor luchtschepen mogelijk een tweede leven in na de hoogdagen van de trans-Atlantische vluchten bijna honderd jaar geleden. Het is in elk geval een hele stap voorwaarts als een commerciële luchtvaartmaatschappij ervoor kiest.

Het Spaanse Air Nostrum heeft in juni tien exemplaren besteld van de Airlander 10, een luchtschip voor 100 reizigers die hun ecologische voetafdruk met negentig procent verminderd zouden zien. Het Britse bedrijf Hybrid Air Vehicles zou de Airlander leveren vanaf 2026.

Daar knelt mogelijk het schoentje, want de productie moet nog worden opgestart. Momenteel is er zelfs geen enkel bedrijfswaardig toestel. Het prototype raakte in 2017 bij hevige wind gehavend en werd afgeschreven. Hybrid Air Vehicles plant de productie van een verbeterd model vanaf 2025. Het is afwachten of de firma zijn beloften hard kan maken… en of Air Nostrum inderdaad in 2026 kan en zal pionieren met geregelde luchtschipverbindingen op het Iberische schiereiland.

Ellendig trage transitie, een probleem om niet te ontkennen

Hoe dit ook verder loopt, twee bedenkingen dringen zich op. Veel meer nog dan de omschakeling naar hernieuwbare energie en elektrische mobiliteit – op termijn zou overigens ook de Airlander voortgedreven worden door elektrische motoren – verloopt de duurzaamheidstransitie van het luchtverkeer de jongste decennia uiterst moeizaam.

Het markeert een veel breder probleem dat we maar beter niet ontkennen. Op welk ander terrein je ook kijkt, van voedselproductie, water of biodiversiteit tot datademocratie, veiligheid of gezondheidsvoorzieningen, de wereld vordert onvoldoende met de coherente en volledige omschakeling van de economie en samenleving in al haar vitale systemen.

Die transitie is noodzakelijk en dringend omdat de oude systemen waarop we  vertrouwen voor een goed leven steeds meer falen of zelfs op instorten staan: de economie doorboort al tijden de ecologische grenzen, de economische globalisering is onhoudbaar onrechtvaardig en de democratie hapt steeds meer naar adem.

Vijftig jaar geleden vormden ontkenners de feitelijke meerderheid. Twintig jaar geleden slaagden velen, tal van politici op kop, er nog altijd in om de gevaren niet te (willen) zien. Vandaag maken hittegolven, bosbranden, felle droogten, (burger)oorlogen in Oekraïne, Syrië en Myanmar, snel toenemende honger, diepe maatschappelijke onrust en oprukkende autocratieën samen met nog veel meer crisisverschijnselen dat totaal onmogelijk voor wie niet ziende blind wil zijn, ongefundeerd vooruitgangs-optimistisch of ideologisch kortzichtig.

Maar nog altijd ontwikkelen samenleving, politiek én economie samen te weinig veranderingskracht om onze welvaartsmachine snel en grondig te verduurzamen en zo betrouwbaar te maken.

Traag en moeizaam kan ook… al betalen velen de hoogste prijs

Ontzettend veel mensen betalen reeds een hoge prijs voor al die traagheid. Hun welvaart is niet langer verzekerd. Alleen al de jongste jaren zien enkele honderden miljoenen de hongerval opnieuw dichtklappen: talloze onbekende betalen met hun leven.

Zelfs dan valt het verhaal van de luchtschepen positiever te vertellen. Het illustreert hoe noodzakelijke transities ondanks alle weerstand uiteindelijk toch doorbreken. Natuurlijk kunnen we door tientallen jaren kortzichtigheid nog geen adieu zeggen aan steenkool, olie en gas maar de hernieuwbare energie is wel bezig aan een onstuitbare opmars. Hetzelfde tekent zich af voor elektrische mobiliteit, en misschien dus ook voor luchtschepen.

Hoe versnellen we transitie? Op zoek naar de krachtigste motor

Duurzame alternatieven zijn ook voorhanden voor voedsel en landbouw, voor wonen, voor inkomen, voor meer democratie, ook economisch en digitaal… Bij dat alles is de meest essentiële vraag allicht hoe we de omslag naar een sociaalecologische economie kunnen versnellen. Wat is de meest krachtige motor voor transitie?

Het antwoord zou niet mogen verrassen. Waar overheden, bedrijfsleven én de samenleving allemaal de noodzakelijke veranderingen voortstuwen en elkaar daarbij weten te vinden, is men best gewapend om snel en adequaat de transitiereis naar een duurzame economie en samenleving te maken. Haal dus zeker inspiratie bij landen en regio’s die beter zijn in dat samenspel. België en Vlaanderen horen daar niet bij.

Dirk Barrez is hoofdredacteur van PALA.be en auteur van Transitie. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici