Onderzoekers van de KU Leuven kunnen bananen en andere gewassen snel resistent maken tegen ziektes dankzij CRISPR-technologie. Die snelheid is cruciaal in een tijd van klimaatverandering. ‘Maar zonder aangepaste wetgeving dreigt Europa achterop te raken’, waarschuwt professor plantenbiotechniek Hervé Vanderschuren.
Met meer dan 1700 soorten bezit de KU Leuven de grootste bananencollectie ter wereld. Die bestaat niet enkel uit de gele bananen die we in de supermarkt kopen, maar ook uit verschillende soorten kookbananen die vooral in Afrika en Azië worden geteeld. België is een belangrijke importeur en verdeler van bananen in de Europese Unie.
In het Leuvense lab voor verbetering van tropische gewassen maken ze gebruik van de innovatieve CRISPR-Cas-techniek om het DNA van bananen te bewerken, zonder extern genetisch materiaal toe te voegen.
Bij klassieke genetische modificatie worden gewijzigde en ongewijzigde zaden van een gewas gesorteerd. Bij bananen is dat niet mogelijk, omdat ze steriel zijn en dus geen zaden bevatten.
‘We voeren een mutatie door die ook spontaan in de natuur zou kunnen ontstaan’, zegt professor plantenbiotechniek Hervé Vanderschuren, die het onderzoek leidt. ‘Als je naar het DNA kijkt, zie je niets abnormaals. Het blijft een pure, natuurlijke banaan.’
‘In het DNA zie je niets abnormaals. Het blijft een pure, natuurlijke banaan.’
Snelle aanpassingen
Met de CRISPR-techniek kunnen wetenschappers in enkele weken genetische aanpassingen uitvoeren waar klassieke veredeling jaren over doet. Die snelheid is cruciaal in een tijd van klimaatverandering, met meer hitte, vocht en hevige regen. ‘Ziekteverwekkers evolueren in die omstandigheden razendsnel’, zegt Vanderschuren. ‘We hebben technologie nodig die daar snel op kan inspelen.’
Vanderschuren verduidelijkt de techniek met het voorbeeld van een aardappel: ‘Een Zuid-Amerikaanse aardappelvariant is van nature resistent tegen schimmelziekten, maar produceert enkel kleine knollen waardoor de variant voor Europese landbouwers niet interessant is. Als je die schimmelresistentie wilt overbrengen naar een grotere Europese aardappelsoort duurt dat in een klassiek veredelingsproces enkele generaties. Met CRISPR-Cas kunnen onderzoekers rechtstreeks werken op die Europese aardappel. ‘Met één gerichte mutatie maken we de grote aardappelsoort in één keer resistent tegen een ziekte.’
Minder pesticiden
De CRISPR-Cas-techniek maakt gewassen weerbaarder, waardoor minder pesticiden nodig zijn: ‘Pesticiden hebben niet alleen een impact op onze gezondheid, maar ook op het milieu’, zegt Vanderschuren. ‘Door gewassen genetisch weerbaarder te maken, kunnen we die afhankelijkheid sterk verminderen.’
Consumenten zijn vaak kritisch over genetische aanpassingen. Toch ziet Vanderschuren het draagvlak in de toekomst groeien: ‘Mensen eten liever een aangepaste aardappel met weinig pesticiden, dan een natuurlijke aardappel die zwaar bespoten is.’
‘Consumenten eten liever een aangepaste aardappel met weinig pesticiden, dan een natuurlijke aardappel die zwaar bespoten is.’
De CRISPR-techniek wordt nu al toegepast in de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en delen van Azië. In Europa is de regelgeving over genetische aanpassingen bijzonder streng.
‘We lopen het risico om achterop te raken’, waarschuwt Vanderschuren. ‘Als we hier geen duidelijke wetgeving krijgen, zal de innovatie zich verplaatsen naar landen waar het wel mag. Dan worden we afhankelijk van technologie van buitenaf.’
Op de Europese agenda
In 2023 stelde de Europese Commissie een wetsvoorstel op dat CRISPR-planten met natuurlijke mutaties grotendeels vrijstelt van die regulering, op voorwaarde dat ze geregistreerd worden in een openbaar register.
Planten die bestand zijn tegen onkruidbestrijdingsmiddelen blijven wel streng gereguleerd. Ze kunnen leiden tot meer gebruik van chemische middelen en schade aan de biodiversiteit en het milieu. Ook in de biologische landbouw blijven alle CRISPR-technieken verboden.
Vorig jaar keurde het Europees Parlement dat voorstel grotendeels goed, maar het voegde verplichtingen toe zoals zaadetikettering, producttraceerbaarheid en een verbod op patenten om boeren, consumenten en de biosector beter te beschermen. Momenteel buigen de Europese landbouwministers zich over het dossier.
‘Voor wetenschappers is het belangrijk dat er duidelijkheid komt’, besluit Vanderschuren. ‘Pas wanneer de wetgeving helder is, zullen bedrijven en overheden durven investeren en kunnen we de techniek verder verfijnen.’