Mysterie van de dag: waarom faalt ons geheugen op bepaalde momenten van de dag?

Soms gebeurt het dat je je in de ochtend iets niet kan herinneren, maar later in de namiddag wel. Iets om u zorgen over te maken?

Eerdere studies hebben al aangetoond dat de dagelijkse biologische lichaamsklok (ons circadiaans ritme, dat bepaalt wanneer we eten en slapen) een rol speelt bij het vormen van nieuwe herinneringen. Zo is aangetoond dat de beste momenten om te studeren ’s morgens na het ontwaken en’s avonds voor het slapengaan zijn.

Een studie van de universiteit van Tokyo toont nu ook aan dat dit circadiaans ritme eveneens aan het werk is bij het ophalen van de informatie uit het geheugen en dat een specifiek gen het geheugen op verschillende tijdstippen van de dag lijkt te beïnvloeden.

Vergetelheid is over het algemeen te wijten aan twee factoren: ofwel heb je niet echt tijd gehad om de informatie te leren en te onthouden – zoals de naam van een persoon die je zojuist hebt ontmoet – of je kunt de geleerde informatie niet ophalen van waar je ze hebt opgeslagen in de hersenen, zoals de tekst van een liedje die je zeker kent. Dat maakt de studie van het ‘vergeten’ niet makkelijk, want je kan niet iets vergeten wat je nooit hebt geweten.

De onderzoekers ontwikkelden daarom een geheugentest die een onderscheid kon maken tussen beide vormen van vergetelheid en paste die toe op jonge volwassen mannelijke en vrouwelijke muizen met en zonder het zogenaamde BMAL1-gen, dat een eiwit codeert dat de expressie van heel wat andere genen regelt. De hoeveelheid BMAL1 is doorgaans laag net voor het wakker worden en hoog voor het slapengaan.

De muizen bleken een slechter geheugen net voor de gebruikelijke waaktijd te hebben, wanneer de BMAL1-niveaus normaal gesproken het laagst zijn. De muizen zonder BMAL1-gen hadden zelfs een nog slechter geheugen.

Conclusie: kun je je iets niet herinneren? Wacht dan tot later op de dag.

Een beter inzicht in het BMAL1-gen in functie van het ophalen van herinneringen kan bijdragen in de ontwikkeling van nieuwe therapieën om geheugenverlies terug te draaien, bijvoorbeeld bij dementie of de Ziekte van Alzheimer.

Toch blijft er één mysterie in dit hele verhaal onopgelost: wat is het evolutionaire voordeel van een gebrekkig geheugen op bepaalde tijdstippen doorheen de dag? Het antwoord daarop blijft voorlopig uit en volgt hopelijk in een volgende reeks van ‘Mysterie van de dag’.