De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Michael Pompeo bezocht afgelopen week Denemarken. Het was het eerste bezoek van de Amerikaanse regering aan het land sinds president Donald Trump vorig jaar opperde om Groenland te kopen. Hoe staat het eigenlijk met dat idee?
Amerikaans president Donald Trump deed vorige zomer bij menigeen de wenkbrauwen fronsen toen hij suggereerde dat hij Groenland wilde kopen. Het leidde de Groenlandse premier Kim Kielsen ertoe te zeggen dat ‘Groenland niet te koop staat’. De Deense premier Mette Frederiksen, die als Deens staatshoofd bevoegd is over Groenlandse buitenlandse zaken, herhaalde die boodschap. Het zinde Trump niet: hij zegde een gepland staatsbezoek af.
Bijna een jaar later deed de Amerikaanse buitenlandminister Michael Pompeo dan toch Denemarken aan. Tijdens dat bezoek had hij ook een gesprek met de buitenlandministers van Denemarken, Groenland en de Faeröer-eilanden (die ook tot het Deense koninkrijk behoren). Het was het eerste bezoek van een Amerikaanse regeringsvertegenwoordiger sinds het afgeblazen staatsbezoek vorig jaar. En wat natuurlijk wilde iedereen weten: werd er over de verkoop van Groenland gesproken?
‘Die discussie is vorig jaar afgehandeld’, zei de Deense buitenlandminister Jeppe Kofod woensdag tijdens een gezamenlijke persconferentie met Pompeo. ‘We zijn elkaars belangrijkste bondgenoten als het gaat om veiligheid in het Noordpoolgebied.’ Pompeo zei later in een interview met het Deense DR1 dat ‘de Noordpoolcirkel veilig is en dat activiteiten in de regio op de juist wijze gedaan worden.’ Hij zei ook dat hij wilde dat de Amerikaanse vliegbasis in Thule ‘goed werkt voor de mensen van Groenland’. Op directe vragen over het kopen van Groenland ging Pompeo niet in.
Maar in april werd bekend dat de VS 12 miljoen dollar aan steun geven aan Groenland – een land met 56.000 inwoners. En vorige maand openden de Amerikanen voor het eerst in bijna 70 jaar een consulaat in de Groenlandse hoofdstad Nuuk.
Verdedigingslinie
De Amerikaanse interesse in het Noordpoolgebied en Groenland is niet nieuw, maar leeft de laatste jaren op. De onderminister voor de Amerikaanse luchtmacht noemde de Noordpoolcirkel afgelopen week tijdens een paneldiscussie van de Atlantic Council (een Amerikaanse denktank voor zaken rondom het Atlantisch gebied) zelfs ‘een kritisch domein om het Amerikaanse grondgebied te beschermen.’ Hoe zit dat?
Het Noordpoolgebied is bij uitstek geschikt voor missies van de nieuw opgerichte Space Force. Generaal John Raymond leidt die tak van het Amerikaanse leger en zei tijdens de paneldiscussie: ‘Een van de meest kritische missies die we uitvoeren is waarschuwen voor inkomende raketten, en de Noordpoolcirkel is de eerste linie daarvoor.’ Op de Thule-vliegbasis in Groenland staat een radarinstallatie die 3000 meter de ruimte in kan kijken. De Amerikaanse overheid stak de afgelopen jaren 60 miljoen dollar in de installatie.
Daarnaast bestuurt de Space Force vanuit Groenland satellieten. ‘Als je satellieten in polaire banen gaat besturen, waar kun je dat dan beter doen dan op de top van de wereld? De geografie en de positie op de wereld [van Groenland] maakt het een uiterst gunstige plaats om vanuit te opereren’, aldus Raymond.
Een van de meest kritische missies die we uitvoeren is waarschuwen voor inkomende raketten, en de Noordpoolcirkel is de eerste linie daarvoor.
Russische dreiging
Wat natuurlijk meespeelt is dat Rusland een sterke militaire aanwezigheid in de Poolcirkel heeft. De grootste Russische marinebasis ligt in Moermansk, op een schiereiland van Scandinavië. Nu al trekken Russische kernonderzeeërs via de Noorse Zee naar de Atlantische Oceaan, schreef VUB-hoogleraar voor internationale relaties Jonathan van Holslag vorig jaar inKnack. Doel is de Amerikanen te intimideren. Als er ooit conflict uitbreekt, kan Rusland op die manier aanvoerlijnen over de Noorse Zee aanvallen.
De Russische militaire aanwezigheid dient daarnaast om economische belangen te waarborgen. Onder Groenland en andere delen van de Poolcirkel zijn veel natuurlijke grondstoffen te vinden, van gas en aardolie tot zeldzame aardmetalen (waaronder uranium). Volgens Barbara Barret komt bijna 25 procent van Ruslands bruto nationaal product van boven de Poolcirkel. ‘De Poolcirkel definieert Rusland’, zei ze tijdens de paneldiscussie.
Chinese investeringen
En Rusland is niet de enige die de economische belangen van de Poolcirkel op waarde schat. China is er ook aan een opmars bezig, ook al heeft het land zelf geen grondgebied dat binnen de cirkel valt. Sinds 2017 is een Chinees bedrijf de voornaamste aandeelhouder van het mijnbedrijf dat in Kvanjefjeld naar uranium mijnt. China investeert bovendien flink in Groenlandse infrastructuur. Tussen 2012 en 2017 ging het om 2 miljard dollar.
Tot groot ongenoegen van Denemarken, dat in 2018 besloot voor de helft bij te dragen aan de ontwikkeling van verschillende vliegvelden in Groenland, toen duidelijk werd dat China Communications Construction Company dat wilde gaan doen. En in 2016 stak toenmalig minister-president van Denemarken Lars Løkke Rasmussen een stokje voor plannen van het Hongkongse bedrijf General Nice om een verlaten marinebasis in Groenland over te nemen.
Jonathan van Holslag schreef vorig jaar al dat het niet helemaal zot was dat Trump Groenland wilde kopen. Buitenlandminister Pompeo mag het nu dan diplomatieker brengen, maar de Amerikaanse belangen in Groenland – en daarmee de betrekkingen met Denemarken – zijn nog altijd van enorm belang.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
