‘Waarom moet een bezorgde jonge vrouw als Greta Thunberg verrot gescholden worden?’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans begrijpt niet waarom klimaatactiviste Greta Thunberg zoveel weerstand oproept. Ze doet niet meer dan opkomen voor de toekomst van haar generatie, oordeelt hij.

Vrijdag heb ik op Canvas naar de ontroerende documentaire over de jonge Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg gekeken. Ik ben er nog altijd niet goed van.

De documentaire focuste om te beginnen op enkele erg zichtbare en nu al catastrofale gevolgen van de klimaatopwarming, die vooral een gevolg is van ons ongebreideld en ondoordacht gebruik van fossiele brandstoffen. Het smelten van gletsjers en ijskappen kan niet alleen de watervoorziening van misschien wel miljarden mensen in het gedrang brengen, maar zal ook uitmonden in een zeespiegelstijging die een massa mensen tot een verhuizing zal dwingen. Het uitdrogen van bossen resulteert nu al jaar na jaar in inferno’s waarin honderden mensen sterven, duizenden huizen in vlammen opgaan en miljarden andere gewervelde dieren de dood vinden. Een groot deel van de wereld staat erbij en kijkt ernaar.

Vervolgens bracht de documentaire één van de vele internationale praatbarakken in beeld, waarin praatjesmakers uit de hele wereld bijeenkomen om te palaveren over wat er te doen staat. Het is al lang duidelijk wat er te doen staat: het gebruik van fossiele brandstoffen moet drastisch omlaag als we de klimaatopwarming nog binnen de perken willen houden. Daar is overigens zo goed als iedereen in de praatbarakken het mee eens. Alleen wil dat inzicht zich maar niet vertalen in afdoende maatregelen om het doel te bereiken.

Een verslag in het wetenschappelijk topvakblad Nature vatte het resultaat van de inertie concreet samen: tussen 2010 en 2020 is het hiaat tussen wat landen zeggen te zullen doen inzake de strijd tegen de klimaatopwarming en wat ze effectief doen, liefst vier keer groter geworden. De recente uitspraak van de rechter in de Belgische klimaatzaak is symbolisch én herkenbaar: ze gaf de klagende burgers gelijk in hun claim dat onze overheden te weinig doen om de opwarming te counteren, maar ze legde geen normen op die de overheden zouden moeten halen. In die zin kan het als een echte politieke uitspraak worden beschouwd, die ons geen meter vooruit helpt.

Maar dat alles is niet de hoofdreden waarom ik me zo triestig voel na het bekijken van de documentaire over Greta’s bewogen jonge leven. Ik weet goed wat de gevolgen van de klimaatopwarming zijn, en ik boks al twintig jaar op tegen de traagheid die ingebakken zit in een politiek systeem zonder visionaire leiders die geen solide stappen durven zetten uit schrik om niet meer verkozen te geraken. De hoofdreden voor de tristesse die ik voorlopig niet van me af kan schudden, is dat ik niet begrijp waarom een onschuldige tiener die niemand kwaad doet en alleen maar ijvert voor een leefbare toekomst voor haar generatie, zo zwaar geviseerd wordt door onwilligen.

Ik kan begrijpen dat mensen de klimaatopwarming willen negeren uit angst voor de veranderingen die de strijd ertegen in hun leven zou introduceren. Mensen zijn gewoontedieren die zoveel mogelijk met rust gelaten willen worden – het leven is al ingewikkeld genoeg. Ik kan begrijpen dat mensen rood vlees willen blijven eten, met de wagen naar de bakker willen blijven gaan en het vliegtuig willen blijven nemen voor een citytripje. Het hoort bij hun bestaan, hoewel het beter zou zijn dat ze het niet zouden doen, of toch niet meer zo veel. We moeten die mensen proberen te overtuigen dat het anders kan, en dat anders niet noodzakelijk slechter betekent.

Maar ik kan niet begrijpen dat een ongeruste tiener die geen vlieg kwaad zou doen verrot moet worden gescholden, omdat ze de wereld een boodschap uit bezorgdheid brengt. Ik krijg regelmatig scheldkanonnades en zelfs echte bedreigingen naar mijn hoofd en ik kan daarmee leven – ik behoor per slot van rekening tot de generatie die het mee verpest heeft. Maar ik krijg ook scheldpartijen gericht aan Greta in mijn mailbox, genre: ‘Draulans, dat lelijk en mentaal gestoord Zweeds wicht zou permanent moeten worden opgesloten’. Of fotomontages van Greta die opgehangen wordt aan een brug. Zelfs die onnozelaar die tot voor kort in het Amerikaanse Witte Huis resideerde, vond het nodig haar belachelijk te maken, tot jolijt van velen. Als je dat kwetsbaar kind in de documentaire dan haar ongerustheid hoort uitspreken over haar toekomst en die van de rest van de wereld, begrijp je het niet meer.

Dat is wat me zo verdrietig maakt, en soms ook zo woedend: dat de groeiende schare onwilligen van deze wereld scheldt en vloekt en bedreigt in plaats van na te denken over wat er gezegd wordt en wat er gedaan kan worden. Of gewoon aan te nemen dat waar goedmenende wetenschappers en bezorgde burgers voor waarschuwen, best opgevolgd wordt. Het is ook in hun voordeel.

Hetzelfde contrast speelt inzake de coronavaccins: begrip voor de vaccintwijfelaars die je over de schreef moet proberen te trekken met correcte argumenten, geen begrip voor de antivaxers die alleen maar destructief zijn, willen afbreken en ondermijnen, processen aanspannen tegen andersdenkenden en gewoon contrair doen omdat het nu eenmaal de mode is en misschien wel plezant aanvoelt.

Het goede nieuws is dat we er ondanks de antivaxers wel zullen komen met de vaccinatiecampagnes. Het minder goede nieuws is dat het inzake de strijd tegen de klimaatopwarming een stuk moeilijker zal worden. De complexiteit daarvan is eindeloos veel groter dan die van de strijd tegen een pandemie. Ook dat maakt me triest: het gaat een van de mislukkingen van mijn bestaan worden, dat ik het tij niet mee heb kunnen keren. Het probleem op de agenda krijgen, dat ging nog. Maar het probleem oplossen…

Hopelijk kan Greta binnen vijftig jaar zeggen dat zij wél een substantieel verschil heeft gemaakt, ondanks het gescheld en getier en gevloek en gedreig. Het is in ieder geval nu al een geweldige vrouw. Hopelijk wordt ze meer dan een schaamlapje voor de praatbarakken, iemand die de dingen echt in beweging kan zetten. Want het wordt echt wel dringend als we het tij nog willen keren.