VS-Hooggerechtshof: abortuspil blijft beschikbaar, voorlopig dan toch

In een spoedvonnis heeft het Hooggerechtshof van de VS beslist dat de meest gebruikte abortuspil beschikbaar blijft in staten waar abortus legaal is. Het Hof gaat daarmee in tegen een lagere rechtbank die een nationaal verbod op de pil doorvoerde. De beslissing van het Hooggerechtshof is echter voorlopig. Rond de zomer van volgend jaar wordt een volgende beslissingsronde verwacht.

Het begon met een conservatieve organisatie die bij een van de meest conservatieve federale rechters in het land een zaak had aangespannen tegen mifepriston. Dat is een stof die in 2000 door de wetenschappelijke diensten werd goedgekeurd en die in de VS bij meer dan de helft van de abortussen wordt gebruikt. Via de pil, die ook wordt voorgeschreven bij de nabehandeling van miskramen, kan abortus uitgevoerd worden zonder medische ingreep.

Een door Donald Trump aangestelde federale rechter, Matthew Kacsmaryk, de enige federale rechter in Amarillo, Texas, had twee vrijdagen geleden de goedkeuring door de Food and Drug Administration (FDA) van mifepriston teruggedraaid. Volgens hem – en hij volgde de conservatieve organisatie die de zaak aanhangig had gemaakt – was de procedure tot goedkeuring in het jaar 2000 onzorgvuldig verlopen.

Ongezien

Het is ongezien dat een rechter beslist over de goedkeuring van een pil, en nog meer als dat ruim 22 jaar na de goedkeuring ervan gebeurt. Alle experts – behalve enkele dokters die mee de legaliteit van de stof aanvochten – zijn het erover eens dat mifepriston veilig is. Het is al miljoenen keren voorgeschreven.

Kacsmaryk bood de tegenstanders van zijn verbod op mifepriston een uitweg: het zou pas na een week ingaan. In tussentijd was er mogelijkheid tot een spoedberoep. Dat beroep kwam terecht bij een ook al conservatief beroepshof, in New Orleans, dat met 2 stemmen tegen 1 besliste om een algeheel verbod niet door te voeren, maar wel beperkingen op te leggen bij het voorschrijven van mifepriston. Mifepriston zou beperkt wordt tot 7 weken in de zwangerschap (3 weken minder dan de huidige situatie), de behandeling zou voortaan moeten gebeuren door een arts en de pillen zouden niet langer per post besteld kunnen worden.

Tegen dit beroepsvonnis ging de regering Biden vorige week in spoedprocedure bij het Hooggerechtshof. Dat hof stelde zijn verdict enkele keren uit, maar kwam vrijdagnacht dan toch tot een beslissing: de uitspraken van zowel de rechtbank in Amarillo als het hof van beroep in New Orleans worden teruggedraaid in afwachting van een behandeling ten gronde van het beroep. Die behandeling ten gronde kan in mei in New Orleans beginnen, en kan later, na een definitief vonnis van de rechters, opnieuw bij het Hooggerechtshof belanden. In elk geval blijven de abortuspillen legaal beschikbaar tot de wettelijke procedure is afgewikkeld.

Het Hooggerechtshof gaf geen uitleg bij de uitspraak, die trouwens maar één paragraaf besloeg. Twee van de negen rechters, de conservatieven Clarence Thomas en Samuel Alito, maakten duidelijk dat zij een afwijkend standpunt hebben.

Zomer 2024?

Sommige experts verwachten dat het dossier tegen de zomer van 2024 opnieuw op het bord van het Hooggerechtshof terechtkomt. Dat zou in volle campagne voor de komende presidentsverkiezingen zijn.  

Maar zover is het nog niet, en in afwachting was de opluchting bij abortuscentra, bij vrouwenorganisaties en bij medische groepen groot.

President Biden juichte de beslissing toe. Jay Inslee, de Democratische gouverneur van de staat Washington, noemde de uitspraak ‘een halve stap in de goede richting’.

De groep die de oorspronkelijke rechtszaak had ingespannen, de Alliance Defending Freedom, reageerde niet al te ontgoocheld. Ze liet bij monde van advocaat Erik Baptist weten dat de status quo in afwachting van een definitief vonnis eerder gebruikelijk is en niets uitwijst voor de toekomst.

Dat is maar de vraag. De conservatieve meerderheid van de rechters van het Hooggerechtshof argumenteerde vorig jaar bij het opheffen van het federaal recht op abortus, dat politici aan zet horen te zijn om een wettelijke regeling te treffen voor abortus, en dat het recht op abortus een staatsaangelegenheid moet zijn, waarbij de rechters van het Hooggerechtshof zich niet te moeien hebben met wat de staten beslissen. Als ze die redenering aanhouden, valt een federaal verbod op abortuspillen moeilijk te verdedigen.

Republikeinse twijfel

De zaak baarde ook Republikeinen zorgen. Sinds het wegvallen van Roe v. Wade, het federaal recht op abortus, is al meerdere keren gebleken dat de bevolking, zelfs in conservatieve staten als Kansas, in meerderheid achter een recht op abortus staat. Maar de harde kern van de Republikeinse aanhang eist strenge antiabortusstandpunten en -ingrepen. In de staat Idaho ondertekende gouverneur Brad Little deze maand een wet, die reizen naar een buurstaat beperkt voor minderjarigen die een abortus willen. Het is een besluit dat ongetwijfeld ook voor betwisting op weg is naar het Hooggerechtshof.

Recent onderschreef de gouverneur van Florida, Ron DeSantis, een wet die abortus beperkt tot zes weken. In andere conservatieve staten zijn gelijkaardige, of nog strengere beperkingen van kracht. DeSantis, die presidentiële ambities heeft, kan zo zijn conservatieve achterban paaien, maar kan hij ook een breder publiek aanspreken? De andere Republikein uit Florida, Donald Trump, zei eerder dat het afschaffen van het federaal recht op abortus de reden was voor de slechte kiesresultaten van de Republikeinen in 2022. Een voorstel van de Republikeinse senator Lindsay Graham om een termijn tot 15 weken nationaal te overwegen, kreeg geen steun van partijgenoten. Graham pleitte voor een oplossing die gemiddelde Amerikanen acceptabel vinden. Maar tussen de harde kern en de gemiddelde Amerikaan zit een diepe kloof.