De Europese Unie dreigt met sancties tegen Israël, maar dat zal niet veel veranderen aan de situatie in Gaza. ‘Sancties laten Netanyahu koud’, zegt de Franse buitenlandexpert Michel Duclos, expert op het gebied van buitenlandse politiek en voormalig diplomaat bij onder meer de Europese Unie, de Verenigde Naties en in Syrië.
‘Voor de Europeanen gaat het er nu niet in de eerste plaats om hoe effectief sancties tegen Israël zijn. Het gaat om de morele vraag of Europa stilzwijgend zal toekijken. Op politiek vlak is het cruciaal dat we de enorme schade aan onze relatie met het zogeheten mondiale Zuiden beperken. De oorlog in Gaza verdiept de kloof tussen Europa en de landen in het Zuiden. Daar zien ze onze passieve houding tegenover Israël als toegeeflijk.’
De EU is Israëls belangrijkste handelspartner. En toch denkt u dat economische druk niets zal uithalen?
Michel Duclos: Ik betwijfel dat. Premier Benjamin Netanyahu laat zich leiden door emotie en is uit op wraak. Pragmatische overwegingen en sancties laten hem koud. Hij wil de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten radicaal en permanent veranderen. Iemand met zo’n mindset laat zich niet tegenhouden door verslechterde handelsrelaties.
Streeft Netanyahu naar een aanhoudende oorlog zonder einde omdat die hem goed uitkomt?
Duclos: Dat zou een motief kunnen zijn, ja. Het is verschrikkelijk, maar ik zie parallellen met de oorlog tussen Rusland en Oekraïne: er is geen ruimte voor compromissen omdat het conflict tot een identiteitskwestie is verheven.
‘De Europeanen hebben de oorlog van Netanyahu lang beschouwd als een noodzakelijk kwaad.’
Enkele maanden geleden riep de Franse president Emmanuel Macron op om de wapenleveringen aan Israël te stop te zetten. Vindt u dat een goed idee?
Duclos: Toen Macron dat wapenembargo voorstelde, werd daar wereldwijd lacherig over gedaan. Maar zoals bij alle regeringsleiders speelt ook voor hem de binnenlandse politiek mee in het Midden-Oostenconflict. Er wonen miljoenen moslims in Frankrijk. Ook de grootste Joodse gemeenschap van Europa bevindt zich daar. Politici houden dat altijd in hun achterhoofd. Ook de Britse premier Keir Starmer scherpt zijn toon aan.
Wat is Macrons vredesplan voor Gaza, waarbij België zich wil aansluiten?
Is Europa verantwoordelijk voor wat er gebeurt in Gaza? Is het door te zwijgen zelfs medeplichtig geworden aan oorlogsmisdaden?
Duclos: De Europeanen hebben de oorlog van Netanyahu, inclusief de vele burgerslachtoffers, lang beschouwd als een noodzakelijk kwaad. Dat begon pas de laatste weken te veranderen. Israël beëindigde begin maart het staakt-het-vuren en blokkeerde humanitaire hulp aan Gaza die eerder door de Amerikaanse president Donald Trump was afgedwongen. Dat was een brug te ver.
‘De meeste Israëli’s willen niets meer horen over de Palestijnen, laat staan over het vredesproces.’
In Israël zelf stuit Netanyahu’s oorlog in Gaza tot nu toe niet op massaal protest. De aanval van Hamas heeft de samenleving getraumatiseerd. Begrijpt u dat?
Duclos: Absoluut. De Palestijnen worden tegenwoordig door de meeste Israëli’s gewoon genegeerd. Dat merk ik zelfs in gesprekken met progressieve Israëli’s. Ze willen niets meer horen over de Palestijnen, laat staan over het vredesproces.
‘Er zal absoluut niet snel vrede komen.’
Zou Netanyahu zijn houding veranderen als Hamas onmiddellijk alle gijzelaars van 7 oktober vrijlaat?
Duclos: Dat denk ik niet. De bevrijding van gijzelaars is sowieso niet zijn prioriteit. Het komt hem goed uit als de woede van de Israëli’s tegen de Palestijnen sterk blijft. Hamas voedt juist die woede door gijzelaars vast te houden. Een dialoog tussen Palestijnen en Israël lijkt voorlopig ver weg. Er zal absoluut niet snel vrede komen. Het enige wat nu telt, is het aantal doden naar beneden krijgen.
Israël rechtvaardigde de blokkade van humanitaire hulp met de bewering dat Hamas met die hulpgoederen aan de haal gaat.
Duclos: Dat zal voor een deel kloppen. Ik heb dat in Syrië ook meegemaakt. Toen we voedsel stuurden naar de mensen die leden onder dictator Bashar al-Assad, nam de Hezbollah-militie daar een deel van in beslag. In Gaza zal dat waarschijnlijk niet anders zijn. Maar dat is geen reden om de mensen daar te laten verhongeren.
Donald Trump moedigde Netanyahu bijna aan om Gaza met de grond gelijk te maken door te zeggen dat de kuststrook de ‘Rivièra van het Midden-Oosten’ kan worden. Laat hij Netanyahu volledig zijn gang gaan?
Duclos: Ik voorspel dat er een botsing tussen de twee zal komen. Vicepresident JD Vance heeft onlangs een gepland bezoek aan Israël afgezegd. Dat is al een teken van een hardere houding. Trump heeft veel zwaktes, maar hij kent geen taboes. Zelfs niet in de relatie van de VS met Israël.
