Verdient Francesca Albanese, VN-rapporteur in de Palestijnse gebieden, de Nobelprijs voor de Vrede?

In geen tijd ondertekenden meer dan 800.000 mensen een petitie die oproept om Francesca Albanese (48), VN-rapporteur in de Palestijnse gebieden, de Nobelprijs voor de Vrede te geven. Maar tegenover die bewonderaars staan minstens zo fanatieke tegenstanders. ‘Alleen al voor haar moed verdient ze een prijs.’

Haar nieuwste, vorige week gepubliceerde rapport was alweer niet mild. In dat document stelt Francesca Albanese tientallen bedrijven mee verantwoordelijk voor de oorlogsmisdrijven in de door Israël bezette gebieden. Genoemd worden onder meer Amerikaanse techreuzen als Microsoft en Palantir. Die boeken volgens de Italiaanse juriste grote winsten op de kap van onschuldige levens.

De Amerikaanse reactie op haar rapport liet niet lang op zich wachten. Buitenlandminister Marco Rubio kondigde aan haar te zullen sanctioneren. Meteen beschuldigde hij Albanese ook van ‘steun aan terrorisme.’

Albanese toonde zich niet onder de indruk. In een Instagram-filmpje stelde ze de reactie van de Verenigde Staten – ‘het beschadigen van je reputatie, intimidatie en bedreiging’ – gelijk met maffiapraktijken.

Dat Albanese naar de maffia verwijst, is geen toeval. Ze groeide op in Zuid-Italië, in een regio waar tijdens haar jeugdjaren de camorra regeerde. In interviews verklaarde ze meer dan eens dat de handelwijze van de Israëlische regering en haar bondgenoten haar doet denken aan wat ze tijdens jaar jeugd zo vaak had gezien.

Genocide

Op zalvende praatjes is Albanese sowieso maar zelden te betrappen. In 2022 werd de juriste door de VN aangesteld als Speciaal Rapporteur voor de Palestijnse gebieden. Twee jaar later publiceerde ze Anatomy of a Genocide, een rapport waarin ze als een van de eerste prominente stemmen het optreden van Israël in Palestina een genocide noemde. De bewijzen daarvoor zijn volgens Albanese ‘overweldigend’.

Op de publicatie van het rapport volgde een stortvloed aan doodsbedreigingen. In het pro-Israëlische kamp wordt ze sindsdien consequent van antisemitisme beschuldigd. Vanuit datzelfde kamp kwamen de pogingen om haar te linken aan Hamas en/of haar het spreekrecht te ontzeggen.

Motor van de demonisering blijkt vaak UN Watch, volgens persbureau AFP ‘een lobbygroep met sterke banden met Israël’.

UN Watch speelde ontegensprekelijk een vooraanstaande rol in de rel die begin dit jaar ontstond in Nederland, waar Francesca Albanese was uitgenodigd voor een bezoek aan de Tweede Kamer. Na artikels in pro-Israëlische media – de populaire krant De Telegraaf niet het minst – besloot de rechtse Nederlandse regering het bezoek vanwege haar ‘antisemitische uitlatingen’ te schrappen.

‘Israëlhaatster’

Op min of meer dezelfde wijze werd, in februari van dit jaar, ook een lezing van Albanese aan de Freie Universität Berlin afgeblazen. Grote aanjager was hier Bild, de Duitse tabloid die Albanese aan haar miljoenen lezers voorstelde als een ‘fanatische Israëlhaatster’ die de aanslag van Hamas zou ‘bagatelliseren’. In nauwelijks afwijkende bewoordingen drong Kai Wegner, de CDU-burgemeester van Berlijn, er bij de universiteit op aan om de lezingen te schrappen.

De kritiek dat Albanese de aanval van Hamas zou minimaliseren of zelfs zou goedkeuren, keert wel vaker terug. In werkelijkheid heeft de juriste meer dan eens haar afschuw over die aanval uitgesproken. Wél weigert ze om die aanval te duiden als ‘antisemitisch’. ‘Hoe afschuwelijk en bloedig en misdadig het ook was,’ verklaarde ze eerder dit jaar in een interview met de Volkskrant, ‘het was een reactie op het geweld dat Israël gebruikt tegen de Palestijnen.’

‘Troebele wateren’

Koert Debeuf, verbonden aan de VUB en auteur van het zeer lezenswaardige boek Wat je moet weten om het Midden-Oosten te begrijpen, is niet verbaasd dat dit soort uitspraken voor commotie zorgt. ‘Al is wat Albanese hier zegt wel juist. Het discours van Hamas of bij uitbreiding Iran kant zich tegen het zionisme of tegen de bezetting door Israël. Ze spreken over de zionistische identiteit, nooit over de Joodse staat. Dat is voor mij een essentieel onderscheid.

Antisemitisme of antizionisme, Jood of Israëli: wat betekent het en waarom is het verschil belangrijk?

‘Albanese slaat de plank zelden mis,’ vervolgt Debeuf. ‘Ze heeft de Westelijke Jordaanoever wel eens een grote gevangenis genoemd. Wie daar ooit is geweest, kan dat alleen maar bevestigen. Je kunt daar het grondgebied niet verlaten. Om de paar honderd meter moet je je verplaatsing verantwoorden en je bent staatloos. Het ís een gevangenis, met de Palestijnse Autoriteit als cipier.’

Of Albanese er verstandig aan doet om die ‘waarheden’ openlijk te verkondingen, is volgens Debeuf weer een andere kwestie. ‘Ik denk het niet’, zegt hij. ‘Ze begeeft zich daarmee in de troebele wateren van de politiek. Dat verzwakt een beetje haar positie als experte internationaal recht, haar corebusiness, waarin ze echt heel sterk is. Het feit dat de VN recent haar opdracht hebben verlengd, bevestigt dat alleen maar.’

De grote sterkte van Albanese is volgens Debeuf haar ‘haast puriteinse, emotieloze juridische blik’ op het Israëlische geweld. ‘Die is in dit conflict van grote waarde. Ze gebruikt in haar rapporten juridische argumenten, gebaseerd op dat internationaal recht. Die argumenten zijn niet te weerleggen,  wat – wellicht meer dan haar politieke uitspraken – verklaart waarom het pro-Israëlische kamp zo gebeten is op haar.’

Arrestatiebevel

Nu krijgt Albanese niet alleen uit dat kamp kritiek. In zowat elk interview wordt ze herinnerd aan een bericht op X/Twitter waarin ze instemmend reageerde op een beeld dat Benjamin Netanyahu naast Hitler plaatste. Een stommiteit, gaf Albanese toe, al was het maar omdat ze zo verdere munitie gaf aan ‘de pro-Israëlische lobby’.

Een andere veelgehoorde kritiek luidt dat Albanese geen aandacht heeft voor het Israëlische perspectief. Die kritiek was vorige week nog te lezen in Het Nieuwsblad. Alexander Loengarov, medewerker van de faculteit rechtsgeleerdheid van de KU Leuven, verweet Albanese ‘slechts op één partij’ te focussen. Daardoor zou ook ‘de doorsnee Israëli, die niet noodzakelijk extremen aanhangt, zich aangevallen voelen.’ Debeuf noemt dat een vreemd argument. ‘Natuurlijk focust ze haast uitsluitend op de mensenrechten in de Palestijnse gebieden. Dat is precies haar opdracht.’

‘Burgers uithongeren is een oorlogsmisdaad’: expert Alex de Waal over mislukking hulporganisatie GHF in Gaza

Vraag is dan of haar rapporten in de wereld van vandaag nog een verschil maken. Zoals eerder aangestipt: voor de VS was het recentste rapport van Albanese een aanleiding om de zaak om te draaien, en háár te bestraffen. Evenmin lijkt er gevolg te worden gegeven aan het arrestatiebevel dat het Internationaal Strafhof (ICC) tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu uitvaardigde.  Zo gaf premier Bart De Wever (N-VA) onlangs nog aan dat België noch andere EU-landen bereid zouden zijn Netanyahu daadwerkelijk te arresteren. Dat Netanyahu door een VN-rapporteur van genocide werd beschuldigd, heeft de Israëlische premier ook duidelijk niet ‘gederadicaliseerd’.

Dramatisch

‘Haar rapporten zullen er niet voor zorgen dat deze oorlog stopt’, geeft Debeuf toe. ‘Maar wat dan wel? Trump probeert het op een totaal andere manier, maar zijn druk werkt duidelijk ook niet.  Daarmee is niet gezegd dat het werk van Albanese geen invloed heeft. Om maar een paar effecten te noemen: ze verplicht media om na te denken over hun woordenschat. Mogen we hier spreken over genocide? Ze reikt ook een land als Zuid-Afrika argumenten aan om naar het Internationaal Strafhof te stappen. Dat is niet zonder betekenis. Maar ik begrijp de vraag. Die is overigens niet nieuw. Het internationaal recht is wel vaker niet, of selectief toegepast. Guantanamo was en is een schending van het internationaal recht. De inval in Irak was dat ook. Het verschil is dat de schendingen door Israël nog flagranter zijn, en je je inderdaad begint af te vragen wat het internationaal recht nog te betekenen heeft. Het is natuurlijk dramatisch dat we die bedenking moeten maken.’

Uit interviews blijkt dat Albaneses geloof in het internationaal recht nog altijd pal overeind staat. Dat ze die strijd onverdroten blijft voeren, is volgens Debeuf een verdienste op zich. Maar of ze daarom de Nobelprijs voor de Vrede verdient? En of Koert Debeuf de petitie heeft getekend?

‘Ik heb al lang geleden besloten nooit nog een petitie te tekenen’, zegt hij. ‘Maar ik vind Francesca Albanese wel een heel moedige vrouw. Alleen al daarvoor verdient ze een prijs.’ De Nobelprijs? ‘Ik zou dan moeten zien wie de andere kandidaten zijn, maar waarom niet?’