Tweejarige jongen startte ebola-epidemie al in december

Meisjes kijken naar een poster van Unicef die informeert over de verspreiding van Ebola. © Reuters
Wided Bouchrika
Wided Bouchrika Freelancejournaliste

De ebola-uitbraak in West-Afrika is met ondertussen meer dan duizend doden, de ergste uit de geschiedenis. Onderzoekers hebben nu ontdekt dat de epidemie begon bij een tweejarig jongetje, in december 2013. Maanden voordat de ziekte in de regio herkend werd.

Patiënt nul in de recente ebola-uitbraak zou volgens onderzoekers een tweejarige jongen zijn geweest. Hij overleed op 6 december 2013 in het dorp Guéckédou enkele dagen nadat hij ziek werd. Het dorp in het zuidoosten van Guinea ligt op de intersectie van de drie eerst getroffen staten, bij de grens met Sierra Leone en Liberia. Op die manier vond de ziekte makkelijk ingang in de regio.

Een week later, overleed ook de moeder van de jongen. Daarna volgde zijn driejarige zus en tot slot zijn grootmoeder. Ze hadden allemaal hoge koorts, moesten braken en hadden diarree, maar de dorpelingen begrepen niet waarom ze ziek waren geworden.

Bij de begrafenis van de grootmoeder raakten twee bezoekers besmet. Zij namen het virus mee naar hun dorp. Een hulpverlener werd ook ziek en nam dat op zijn beurt mee naar zijn thuis. Daar besmette hij zijn dokter. Beiden overleden. Ondertussen hadden ze ook familieleden uit andere steden besmet.

Ebola pas vier maanden na eerste geval herkend

Het was pas in maart 2014 dat ontdekt werd dat het om Ebola ging. Op dat moment waren al tientallen mensen in acht verschillende Guineese gemeenschappen overleden. Ondertussen doken ook vermoedelijke gevallen van besmetting op in buurlanden Liberia en Sierra Leone. De drie zwaar getroffen landen behoren tot de armste ter wereld en gingen nog een herstelperiode door na jaren van politieke instabiliteit en burgeroorlogen.

Op 31 maart 2014 deelde Artsen Zonder Grenzen mee dat ze nooit eerder een uitbraak als de huidige gezien had. De ziekte dook op veel verschillende plaatsen op, wat het volgens de organisatie moeilijk zou maken om de uitbraak te bestrijden.

Vorige ebola-uitbraken waren binnen enkele maanden uitgedoofd. De huidige woedt, vijf maanden na de ontdekking ervan, nog hevig. Daar kan de modernisering van Afrika iets mee te maken hebben. Terwijl vorige uitbraken zich beperkten tot afgelegen, lokale broeihaarden, vond de huidige epidemie zijn oorsprong in een grensregio waar de wegen verbeterd zijn en de bewoners veel reizen. De ziekte werd verspreid nog voor hulpverleners goed en wel beseften dat het om Ebola ging. Een mogelijk teken dat toekomstige epidemieën – die onvermijdelijk zijn – nog moeilijker te bestrijden zullen zijn.

Ziekenhuizen zijn voedingsbodem voor epidemie

Ook het feit dat West-Afrika Ebola nooit gekend had, maakt de zaak ingewikkelder. Hulpverleners herkenden de ziekte niet op tijd. Daarnaast hadden ze onvoldoende ervaring en materiaal om te vermijden zichzelf of andere patiënten te besmetten. Ziekenhuizen in de regio hebben zelden lopend water of handschoenen en zijn een echte voedingsbodem voor epidemieën.

Vorige uitbraken in andere regio’s, zoals Oeganda, werden succesvol bestreden. Dat leidde de experts ertoe te denken de ziekte te kunnen controleren. Maar die vroegere successen steunden op enorme campagnes die mensen informeerden over de ziekte en hen overtuigden naar gespecialiseerde centra te gaan voor behandeling. De bevolking moest afstappen van traditionele begrafenisplechtigheden waarbij lijken werden aangeraakt, iets wat enorm besmettelijk is.

Ook in West-Afrika dachten hulpverleners de uitbraak enkele maanden geleden onder controle te hebben. Tot die even later weer heviger dan ooit tevoren opflakkerde. Ebola is nieuw voor West-Afrika. Daar zijn geen eerdere campagnes om op te steunen. Vele gemeenschappen geloven dat hulpverleners de ziekte overbrengen en houden vast aan traditionele praktijken die de verspreiding enkel in de hand werken.

Regeringen destabiliseren

Sommige experts waarschuwen dat de uitbraak de regeringen in de regio zou kunnen destabiliseren. De epidemie heeft al voor wijdverspreide paniek gezorgd. Guinea kondigde aan de grenzen met Sierra Leone en Liberia te zullen sluiten om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Zambia laat geen burgers uit de getroffen landen meer binnen en Tsjaad annuleerde alle vluchten vanuit het eveneens getroffen Nigeria.

Dokters vrezen dat sterfte door malaria, dysenterie en andere ziektes enorm kunnen toenemen als Ebola de bevoorrading verhindert van reeds zwakke gezondheidssystemen. Hulpverleners – die over onvoldoende materiaal beschikken – werden hard geraakt door de uitbraak: 145 raakten besmet, 80 anderen zijn gestorven aan het virus.

Gezondheidsexperts erkennen dat de eerste reacties – lokaal en internationaal – ontoereikend zijn geweest. Er zijn 1.013 overlijdens geregistreerd en nog eens 1.848 gevallen van besmetting, zo meldt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De grootste ebola-epidemie ooit lijkt ook nog eens alle vorige uitbraken samen te overtreffen.

Een woordvoerder van de WHO zei dat er nog duizenden extra hulpverleners nodig zijn om de ziekte tegen te gaan. Volgens epidemiologen kan het nog maanden duren om de uitbraak onder controle te krijgen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content