Presidentsverkiezingen in Polen cruciaal voor toekomst regeringspartij

De conservatieve huidige president van Polen Andrzej Duda (rechts) scoort vooral bij katholieke kiezers in kleine steden en op het platteland © Belga

De verkiezingen zijn cruciaal voor de toekomst van de conservatieve regeringspartij PiS (Recht en Rechtvaardigheid). Een tweede mandaat voor president Andrzej Duda en de PiS zou tot nog meer omstreden veranderingen kunnen leiden.

In Polen vinden zondag presidentsverkiezingen plaats, die waren uitgesteld vanwege de coronapandemie. Aanvankelijk had de stembusslag op 10 mei moeten plaatsvinden.

Huidig president Andrzej Duda is favoriet in de peilingen, met 40 tot 41 procent van de stemintenties. Het heeft er alle schijn van dat hij het in een tweede ronde in juli moet opnemen tegen zijn gevaarlijkste uitdager Rafal Trzaskowski, de burgemeester van Warschau. Die krijgt in de peilingen nu 27 tot 29 procent. Beiden zullen naar verwachting geen absolute meerderheid behalen.

Bezoek Trump

Duda trok deze week naar Washington. De Amerikaanse president Donald Trump sprak hem moed in voor de verkiezingen en feliciteerde hem voor zijn ‘formidabel werk’. Trump beschouwt de Poolse president als een belangrijke Europese bondgenoot. Het staatsbezoek van de Poolse president aan het Witte Huis was ook het eerste van een buitenlandse leider aan de VS sinds het begin van de pandemie. De Europese partners stelden echter de hervormingen van de populistische Poolse regering meermaals aan de kaak. Vooral de hervormingen bij justitie doen afbreuk aan de democratie, klinkt het.

De huidige president scoort vooral bij katholieke kiezers in kleine steden en op het platteland. De 48-jarige hanteerde op een verkiezingsmeeting nog een retoriek tegen LGBT-mensen. ‘Men probeert ons te doen geloven dat het om mensen gaat, maar het is eenvoudig een ideologie’, zei Andrzej Duda op een meeting in Brzeg. De aanvallen van Duda veroorzaakten protestmarsen in Polen en in het buitenland.

Zijn tegenstander Trzaskowski van de liberaalconservatie Burgercoalitie (KO) vindt zijn aanhangers bij de welgestelde, progressief georiënteerde bewoners in de grootsteden. Hij voert campagne met de slogan ‘We hebben er genoeg van’ en wil de banden met Brussel herstellen.

Nog meer omstreden veranderingen

Een tweede mandaat van vijf jaar voor Duda en de PiS zou tot nog meer omstreden veranderingen kunnen leiden. Een electoraal verlies dreigt de invloed van de partij dan weer in het gedrang te brengen. De dagdagelijkse problemen wegen op de Polen, nu de economische weerslag van de gezondheidscrisis het land naar een eerste recessie sinds het einde van het communisme zou leiden.

Voor de kiezers zijn de persoonlijkheid en het programma van de kandidaten van ondergeschikt belang bij de stembusslag. ‘Deze verkiezingen zullen een referendum zijn over een voortzetting van het beleid van PiS of niet’, aldus politicoloog Antoni Dudek.

De partij heeft sinds 2015 de machtsmonopolie in het land. In het parlement beschikt ze over de absolute meerderheid en kan dus zonder coalitiepartners haar ding doen. Ook al mag volgens de grondwet de president officieel geen lid zijn van een partij, Duda beklemtoont graag dat hij op één lijn staat met de PiS-regering.

De staatsleider heeft in Polen het recht om zo goed als elk initiatief in het parlement met een veto tegen te houden. Om dat veto tegen te gaan, heeft het parlement een drievijfdemeerderheid nodig. Duda maakte niet vaak gebruik van dat vetorecht. In juli 2017 hield hij zo twee wetten van de omstreden justitiehervormingen tegen, na massale protesten en de dreiging van Europese sancties, maar keurde een derde wel goed.

Stroman

Een zelfstandig beleid liet Duda niet opmerken. Hij lijkt meer een stroman te zijn van de machtige 71-jarige voorzitter van Pis, Jaroslaw Kaczynski. Zou het Trzaskowski lukken om Duda te verslaan, zou hij de macht van PiS sterk kunnen inperken.

In de eerste ronde lijkt Duda aan het langste eind te zullen trekken. Veertig procent van de bevolking woont immers in Polen op het platteland, en 30 procent in de grotere steden. Op 12 juli zou een tweede ronde dan plaatsvinden, vermoedelijk dus tegen Trzaskowski. Dan zal het afhangen welke aanbeveling de rest van de in totaal elf presidentskandidaten hun aanhang zullen geven.

De stembureaus zijn geopend van 7 uur tot 21 uur. Exitpolls moeten dan zo snel mogelijk daarna worden bekendgemaakt.

Partner Content