Israëlisch premier Benjamin Netanyahu wil naar verluidt de volledige Gazastrook bezetten. ‘Netanyahu wil de geschiedenisboeken ingaan als de premier die Israël groot heeft gemaakt, niet als iemand die in de gevangenis belandt’, zegt Midden-Oostenexpert Peter Malcontent (Universiteit Utrecht).
Volgens Israëlische media wil de regering van premier Benjamin Netanyahu de volledige Gazastrook bezetten – momenteel heeft het Israëlische leger driekwart van de geïsoleerde regio onder controle.
Na de zoveelste mislukte onderhandelingen tussen Israël en Hamas zou Netanyahu zo de druk willen verhogen om de vijftig overgebleven Israëlische gijzelaars, waarvan er nog een twintigtal in leven zouden zijn, vrij te krijgen.
Het plan, dat afgelopen weekend niet voor het eerst door de extremistische Israëlische minister Ben Gvir op tafel werd gelegd, zorgt alweer voor de nodige controverse. Ook in Israël zelf.
Eyal Zamir, de stafchef van het Israëlische leger, gaat in het verweer en meent dat het plan de levens van de overgebleven gijzelaars in het gevaar brengt – volgens Israëlische media dreigt hij bij obstructie te mogen vertrekken.
‘Eyal Zamir, de stafchef van het Israëlische leger, meent dat het nieuwe plan de levens van de overgebleven gijzelaars in het gevaar brengt.’
De Nederlandse Midden-Oostenkenner Peter Malcontent (Universiteit Utrecht) ziet in het plan van de regering-Netanyahu zowat de ultieme poging om terreurorganisatie Hamas tot verregaande toegevingen te dwingen. ‘Maar evident wordt dat allesbehalve. Eerdere onderhandelingspogingen mislukten en ook nu liggen de uitgangspunten van Hamas en Israël nog steeds mijlenver uit elkaar.’
Wat zijn die uitgangspunten dan?
Peter Malcontent: Israël eist de vrijlating van alle gijzelaars en de volledige ontwapening van Hamas, maar wil daar geen definitief staakt-het-vuren tegenover stellen. Voor Hamas is zoiets niet geheel onbegrijpelijk onaanvaardbaar – het zou eenvoudigweg collectieve zelfmoord betekenen. We zitten in een situatie waarbij de Israëlische gijzelaars en het feit dat er nog steeds Israëlische soldaten omkomen de enige overgebleven hefbomen zijn die Hamas heeft om de druk van de Israëlische bevolking op de regering-Netanyahu op te voeren.
Wie is Itamar Ben-Gvir, de Israëlische minister die het Midden-Oosten in brand wil steken?
Is het realistisch om door middel van een volledige bezetting de overgebleven gijzelaars vrij te krijgen?
Malcontent: Ik vrees ervoor. In ieder geval is de bewering van Netanyahu dat een volledige bezetting de vrijlating van de gijzelaars garandeert geen exacte wetenschap. In het gebied waar het Israëlische leger momenteel niet actief is, goed voor ongeveer een kwart van de Gazastrook, zitten naar verwachting de sterkste verzetshaarden en worden de meeste gijzelaars vastgehouden.
Het risico dat zij bij een nieuwe militaire operatie om het leven komen is erg groot – ook de Israëlische legertop waarschuwt daarvoor. Met dit plan lijkt het erop dat Netanyahu door de knieën gaat voor zijn extreemrechtse coalitiepartners, die zelfs nog een stuk verder willen gaan met het voorstel om zowel de Gazastrook als de Westelijke Jordaanoever te annexeren en alle Palestijnen te verdrijven.
Hoe kijkt de rest van de wereld naar het nieuwe bezettingsplan?
Malcontent: Dat moet nog blijken, maar de voorbije weken nam de internationale druk op Israël aanzienlijk toe, onder meer omdat het de toegang voor humanitaire hulpgoederen al maandenlang zo goed als onmogelijk maakt.
Sommige landen willen Palestina al dan niet onder voorwaarden als staat erkennen, andere nemen nationale sancties tegen Israëlische regeringsleden. Binnen de Europese Unie wordt gediscussieerd over de opschorting van de handelsparagrafen van het voor Israël o zo belangrijke associatieverdrag met de EU. Zelfs vanuit het Witte Huis gaf de Amerikaanse president Donald Trump vorige week openlijk kritiek omdat Israëlische kolonisten christelijke gemeenschappen op de Westelijke Jordaanoever aanvielen.
Zet Netanyahu met zijn plan door, dan is het niet ondenkbaar dat de internationale druk op Israël nog zal toenemen.
‘Buiten Israël zal Netanyahu herinnerd worden om de beschamende uithongering van de Palestijnen in de Gazastrook’
Ook in eigen land wordt de druk op Netanyahu steeds groter.
Malcontent: Daar voelt men ook hoe Israël een internationale paria dreigt te worden. Vandaar de open brief van zo’n 600 hooggeplaatste ex-politici en militairen aan het adres van Trump om meer druk te zetten op Netanyahu.
Een overgroot deel van de Israëli’s roept al anderhalf jaar om de vrijlating van de gijzelaars en raakt steeds meer oorlogsmoe. De regering-Netanyahu was al voor de aanval van Hamas op Israël bijzonder ongeliefd, onder meer omdat ze de tegenmachten probeert te kortwieken – er hangen Netanyahu drie corruptieprocessen boven het hoofd.
Die pogingen gaan intussen onverminderd door. Via een nogal dubieuze procedure ontsloeg de regering-Netanyahu maandag de procureur-generaal, die de afgelopen jaren bijzonder kritisch was voor het voortdurende gemorrel aan de democratische rechtsstaat in het land.
Voor Netanyahu spelen er dus vooral persoonlijke motieven?
Malcontent: Netanyahu wil de geschiedenisboeken ingaan als de premier die Israël groot heeft gemaakt, niet als iemand die aan het einde van zijn politieke carrière als een politieke paria in de rechtbank en misschien zelfs de gevangenis belandt. Ik kan me voorstellen dat hij van dat laatste scenario elke nacht wakker ligt, zeker nu de druk in eigen land toeneemt en zijn regering wankelt.
Als Hamas eenvoudigweg alle gijzelaars vrijlaat, zeggen sommigen, is de oorlog in een handomdraai afgelopen. Klopt dat?
Malcontent: Dat kan best, maar het zal niet gebeuren. Waarom zou Hamas dat doen? Het heeft geen twee jaar oorlog gevoerd om vervolgens volledig tot capitulatie over te gaan – dan gaan de Hamas-leden nog liever al strijdend de dood in. Bovendien lost de vrijlating van de gijzelaars de Palestijnse kwestie helemaal niet op.
Zolang het onderliggende probleem niet wordt opgelost, namelijk volledige zelfbeschikking voor de Palestijnen, is het eenvoudigweg wachten op de volgende ronde van geweld. Wordt Hamas opgedoekt, maar blijft de onderdrukking van Palestina bestaan, dan duikt er eerder vroeg dan laat een nieuwe organisatie op die het geweld niet schuwt.
Sterker nog, de kans is niet onbestaande dat die nog radicaler zal zijn dan Hamas, net zoals Hamas radicaler is dan de voormalige Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO).
‘Zolang het onderliggende probleem niet wordt opgelost, namelijk volledige zelfbeschikking voor de Palestijnen, is het eenvoudigweg wachten op de volgende ronde van geweld.’
Israël roept Belgische diplomaat op het matje na arrestatie soldaten op Tomorrowland
De erkenning van Palestina of sancties tegen Israël sterken Hamas en zullen de terreurorganisatie er niet toe nopen om toegevingen te doen.
Malcontent: Eender welke vorm van sancties tegen Israël – of het nu om de erkenning van Palestina of economische strafmaatregelen gaat – wordt door Hamas inderdaad als een overwinning gezien. Maar je kunt de vraag ook omdraaien: mogen we Israël volledig vrij spel geven omdat Hamas een terreurorganisatie is? Het was Israël dat dit voorjaar het staakt-het-vuren eenzijdig heeft opgezegd, de onderhandelingen heeft opgegeven en een totale blokkade van levensmiddelen, elektriciteit en voedsel heeft ingevoerd.
De Europese Commissie stelde vorige week voor om een deel van het wetenschappelijk samenwerkingsprogramma met Israël stop te zetten. Is dat meer dan een druppel op een hete plaat?
Malcontent: Het gaat om een voorstel – afwachten geblazen of de Europese lidstaten dat ook zullen goedkeuren. Maar het is wel een aanzet die de Israëlische regering zorgen baart. Israël is een van de weinige landen die mogen deelnemen aan het programma en heeft de voorbije jaren via die weg honderden miljoenen euro’s ontvangen.
Ook in 2013 legde Brussel strengere criteria voor de samenwerking met Israël op tafel, vooral wegens de Israëlische kolonisatie op de Westelijke Jordaanoever. Netanyahu was toen ziedend, maar moest toch akkoord gaan nadat de wetenschappelijke instellingen in Israël hem hadden gewaarschuwd voor de financiële gevolgen als de Europees-Israëlische samenwerking zou ophouden te bestaan. Het bewijst dat Israël wel degelijk vatbaar is voor internationale druk.
Steeds meer Europese landen verhogen druk op Israël: ‘Ongebruikelijk dat België nu achterblijft’
