Met de arrestatie van Mahmoud Khalil begon de regering-Trump begin maart met de kruistocht tegen vermeende Hamas-sympathisanten op Amerikaanse universiteiten. 104 dagen zat de student opgesloten. Nu zegt hij: je stopt Donald Trump niet door onderdanig te zijn.
In het voorjaar, vóór hij achter tralies verdween, grapte Mahmoud Khalil soms tegen zijn vrienden: ‘Ik ben Palestijn, ik heet Mahmoud, ik studeer aan Columbia University en ik laat me de mond niet snoeren – eigenlijk ben ik het perfecte doelwit voor Trump.’ Hij lachte, en zijn vrienden lachten mee.
En toen verdween hij voor 104 dagen in een detentiecentrum voor vreemdelingen in Louisiana.
Bijna vijf maanden later zit Khalil in zijn studentenkamer in Harlem, op minder dan vijftien minuten wandelen van zijn voormalige universiteit. De kleine flat op de zesde verdieping oogt kaal en eenvoudig, in de keuken staan dozen opgestapeld. Khalil heeft zijn studie afgerond. Zijn vrouw en hun drie maanden oude zoon Deen, die in de kamer ernaast slaapt, zullen over enkele dagen verhuizen.
Op een klein tafeltje ligt het boek Suppressing Dissent – het onderdrukken van tegenspraak. Khalil zit in kleermakerszit op een grijze sofa, een dik kussen onder zijn armen geklemd, alsof hij een klap probeert op te vangen. Zijn advocaat luistert via de telefoon woord voor woord mee.
‘Het ging nooit om mij. Het ging alleen maar om het zaaien van angst en het onderdrukken van protest.’
Mahmoud Khalil is voorzichtig geworden sinds Donald Trump heeft laten zien dat met hem niet te spotten valt. ‘Het ging nooit om mij’, zegt hij zacht. ‘Het ging alleen maar om het aanwakkeren van angst en het onderdrukken van protest.’
‘De regering-Trump pakte Mahmoud Khalil niet op vanwege zijn Palestijnse grootouders, maar vanwege zijn ideeën’
De eerste van vele
Het was op 8 maart dat de Amerikaanse president en zijn medestanders van Khalil een ongewild boegbeeld maakten. Mannen in burgerkleding pakten hem zonder aanhoudingsbevel en zonder uitleg op, en reden met hem weg in een zilverkleurige SUV. Er bestaat een schokkerige video van de scène, gefilmd door zijn toen zwangere vrouw Noor Abdallah. Daarop is te zien hoe de mannen hem in de boeien slaan, en hoe hij zich nog één keer naar haar omdraait en opmerkelijk kalm fluistert: ‘My love, it’s fine.’
Kort daarna verklaarde Donald Trump dat Khalils arrestatie door agenten van immigratiedienst ICE ‘de eerste van vele’ was. Hij zei dat men de ‘proterroristische, antisemitische, anti-Amerikaanse’ protesten op universiteiten lang genoeg had getolereerd en dat het afgelopen moest zijn.
Omdat universiteiten zoals Columbia en Harvard zogezegd broedplaatsen van Jodenhaat en sympathie voor terroristen waren geworden, bevroor de regering miljarden aan overheidssubsidies. In het hele land werden studentenleiders en universiteitsmedewerkers gearresteerd die Israëls almaar brutere optreden tegen burgers in Gaza hadden bekritiseerd – onder hen studenten als Rümeysa Öztürk en Mohsen Mahdawi, en docent Badar Khan Suri.
Allemaal werden ze uiteindelijk vrijgelaten: er kon geen strafbaar feit worden bewezen. Rechters bepaalden dat zelfs in het Trump-tijdperk vrije meningsuiting nog altijd grondwettelijk beschermd is.
‘Academische vrijheid zonder Palestijnse vrijheid is slechts een schijnvrijheid’
Terroristenvriend
Eéniemand bleef achter slot en grendel: Mahmoud Khalil. Volgens het ministerie van Binnenlandse Veiligheid had hij banden met de ‘beulen van Hamas’. Trumps woordvoerster Karoline Leavitt zei dat hij ‘aan de zijde stond van een terroristische organisatie die Amerikanen heeft gedood’. Buitenlandminister Marco Rubio noemde zijn aanwezigheid in het land zelfs een ‘ernstig gevaar voor het Amerikaanse buitenlandbeleid’.
Alleen: daarvan is nooit enig bewijs geleverd. Daarom oordeelde federaal rechter Michael Farbiarz in Newark, New Jersey eind juni dat Khalil op borgtocht vrijgelaten moest worden. Hij vormde ‘geen gevaar’, en er waren sterke aanwijzingen dat de regering hem alleen wilde ‘straffen’ vanwege zijn politieke overtuiging. Dat, aldus Farbiarz, zou ‘natuurlijk ongrondwettelijk zijn’.
Sindsdien probeert Khalil de draad weer op te pakken in zijn kleine appartement in Manhattan. Die 104 dagen veranderden zijn leven. Op een verontrustende manier deed 8 maart hem denken aan Syrië, waar hij dertig jaar geleden geboren werd in een Palestijns vluchtelingenkamp onder het Assad-regime.
Het was daar gebruikelijk dat mensen zomaar van straat geplukt werden door mannen in burger. Twee van zijn beste vrienden, net als hij tegenstanders van Assad, verdwenen zo, en kwamen nooit terug. ‘Daarom ben ik op mijn achttiende gevlucht’, zegt Khalil. Eerst naar Libanon, waar hij informatica studeerde. In 2022 kreeg hij een studentenvisum voor de Verenigde Staten, een land waarvan hij dacht dat het rechtszekerheid bood. Tot hij op straat werd opgepakt.
Altijd neonlicht
In het detentiecentrum Jena in Louisiana deden de autoriteiten er alles aan om de gevangenen te vernederen, zegt Khalil. Hij bracht zijn dagen met zo’n 70 anderen door in een zaal zonder privacy, waar het neonlicht nooit uitging. Een week lang kon hij het eten niet aanraken – een ondefinieerbare brij met taaie vleesbrokken. Tegen de kou ’s nachts kreeg hij enkel een dun laken.
Omdat veel medegevangenen nauwelijks Engels spraken en hun rechten niet kenden, begon de student hen te helpen. ‘Ik ben goed in bureaucratie’, zegt Khalil, die internationale betrekkingen studeerde. Dus hield hij dagelijks spreekuur, vulde formulieren in en vertaalde juridisch jargon, vaak voor mensen die nog veel langer vastzaten dan hij.
De samenstelling van de gevangenispopulatie veranderde, zegt hij. Eerst waren het vooral mensen die bij een illegale grensoversteek betrapt waren. Later kwamen er almaar meer mensen die al lang in de VS woonden – keukenhulpen, bouwvakkers, seizoenarbeiders die als rijpe vruchten van het land werden geplukt door ICE-agenten.
Bijna niemand was ooit veroordeeld, zegt Khalil. ‘Het is voor 90 procent propaganda.’ Een keer hielp hij een alleenstaande vader die op zijn werkplek was opgepakt en dagenlang niet wist waar zijn zoontje was gebleven. Ter ontspanning las Khalil onder meer Kinderen van Gabalawi van Nagieb Mahfoez, over het leven onder autocratische regimes in Egypte.
Gemiste bevalling
Op 21 april werd Khalils zoon geboren. Hij had zichzelf als deadline gesteld: voor die dag wilde hij vrij zijn. Toen dat niet lukte, vroeg hij om één dag verlof om bij de bevalling te zijn. Dat werd hem geweigerd. Voor het eerst tijdens het gesprek stokt zijn stem. Hij strijkt over zijn bleke gezicht en zijn baard van tien dagen. ‘Dat ze me die dag hebben afgepakt, zal ik nooit vergeten of vergeven.’
Pas twee maanden later mocht hij zijn zoon voor het eerst vasthouden.
‘Ik zal nooit vergeven dat ik niet bij de geboorte van mijn zoon mocht zijn.’
Hij is nu vrij. Maar de zaak-Khalil is verre van afgerond. De Amerikaanse regering heeft beroep aangetekend tegen de uitspraak van ‘een schurkenrechter’, zoals ze het noemt. Er zijn nog altijd geen bewijzen tegen Khalil, maar Trump en de zijnen lijken vastbesloten hem zijn verblijfsvergunning af te nemen en uit te zetten, ongeacht waarheen. Het gaat duidelijk om het principe.
Niet bang
Ook Khalil zelf is niet van plan zich stil te houden. Op de eerste dag van zijn vrijlating liep hij in New York mee in een protest tegen Israëls oorlog in Gaza, gehuld in een Palestijnse vlag. ‘Ze wilden van mij een afschrikwekkend voorbeeld maken, om iedereen te intimideren en protest te breken.’ Hij wilde laten zien dat hij niet bang is.
Het maakt hem niet uit dat sommigen hem nog altijd een antisemiet of terroristenvriend noemen. Al vóór zijn arrestatie, toen hij bemiddelde tussen de protesterende studenten en het universiteitsbestuur, zei hij op CNN: ‘Als Palestijnse student geloof ik dat de vrijheid van Palestijnen en die van Joodse mensen met elkaar verweven zijn en hand in hand gaan. Je kunt het ene niet bereiken zonder het andere.’ Wat daar onduidelijk aan is, begrijpt hij niet.
Volgens hem was het zijn recht als student in een rechtsstaat om samen met anderen te protesteren tegen de banden van Columbia University met Israël. ‘Ik wil met mijn collegegeld geen genocide financieren’, zegt hij.
Laffe universiteit
Daarom is hij ook teleurgesteld in zijn universiteit, die zich onlangs aan Trump heeft onderworpen door 220 miljoen dollar te betalen. Een ‘onafhankelijke commissie’ zal voortaan toezien op haar inzet tegen antisemitisme. In ruil zullen de overheidssubsidies hervat worden.
‘De universiteit kiest liever de kant van Trump dan die van haar studenten of van de academische vrijheid.’
‘Een daad van lafheid’, noemt Khalil het. ‘Columbia kiest liever de kant van Trump dan die van haar studenten of van de academische vrijheid.’ Verrast is hij niet. Sinds zijn arrestatie heeft niemand van de universiteit contact met hem gezocht. Zijn verzoek om steun bleef onbeantwoord. In plaats daarvan werden tientallen studenten die voor hem of de Palestijnse zaak demonstreerden geschorst of weggestuurd.
Digitale schandpaal
Maar zwijgzaamheid zal Trump niet stoppen, zegt Khalil. En dat geldt niet alleen voor Amerikaanse universiteiten. Hij en zijn advocaten bereiden een schadeclaim voor tegen de regering-Trump. Als alternatief zou hij een publieke verontschuldiging en een breuk met het onmenselijke deportatiebeleid accepteren.
Daarnaast wil hij via juridische weg achterhalen waarom precies hij werd geviseerd. Alles wijst erop dat hij en andere studentenleiders het slachtoffer werden van zogenoemde doxing-websites, sites die lijsten publiceren met persoonlijke gegevens van pro-Palestijnse demonstranten. Voorbeelden zijn de anonieme site Canary Mission en de extreme pro-Israëlische groep Betar US, die zelfs met geweld dreigde tegen VN-rapporteur Francesca Albanese.
In een rechtszaak in Boston, aangespannen door Amerikaanse hoogleraren, gaven vertegenwoordigers van de overheid onlangs toe dat ze bij zulke gevallen gebruikmaakten van gegevens van die doxingsites. Wat precies als antisemitisme geldt, bleef vaag en ongedefinieerd.
Toeval of niet: in de dagen voor zijn arrestatie verschenen tientallen berichten over Khalil op Canary Mission en Betar US. Daarin werd beweerd dat hij Hamas-sympathisant was en terroristen hielp.
Toen de ICE-agenten in burger op 8 maart bij hem thuis aanklopten, dacht Khalil eerst nog dat alles snel opgehelderd zou zijn. ‘Ik dacht: na een gesprek zal wel blijken dat er niets aan de hand is.’ Enkele uren later zat hij geboeid aan handen en voeten in een vliegtuig naar Louisiana.
