Hoe de Britse verkiezingen geen enkele voorspelling waarmaakten

‘Ze zullen nooit 323 zetels halen en dat weten ze’, zei Nick Clegg over de Conservatives voor de verkiezingen. Toch haalde Camerons partij met 331 zetels van de 650 de absolute meerderheid. Clegg, Nigel Farage en Ed Miliband stapten op. Hoe de Britse verkiezingen alle voorspellingen onderuithaalden.

‘Ze zullen nooit 323 zetels halen en dat weten ze’, zei Lib Dems-leider Nick Clegg over de Conservatives van huidig premier David Cameron enkele dagen voor de Britse verkiezingen van start gingen. ‘Niemand van ons verwachtte deze verbazende overwinning’, meende Conservative Malcolm Rifkind op Britse omroep BBC nadat de partij alsnog een absolute meerderheid wist te behalen.

Letterlijk alle voorspellingen werden deze verkiezingsdag onderuitgehaald. Waar ging het dan mis? In 1992 vond een gelijkaardig probleem plaats, herinnert BBC zich. Toen bleken de polls niet representatief, wat suggereert dat ze niet alleen op het einde van de campagne fout waren maar ook bij het begin ervan. Ook nu zou dat het geval kunnen zijn: misschien hadden de Conservatives al die tijd een voorsprong, zonder dat iemand het besefte.

Een grote verrassing was het enorme verlies van de Liberal Democrats die samen met de Conservatives van David Cameron de regering sinds 2010 hadden gevormd. Slechts 8 zetels (-48) werden door de partij binnengerijfd, dat tegenover 56 zetels vijf jaar geleden.

Met tranen in de ogen stapte partijleider en vicepremier Nick Clegg na de nederlaag op. ‘Hartverscheurend’, zo beschreef Clegg hoe het voelde om vrienden en collega’s ‘plots zetels te zien verliezen’. ‘De resultaten zijn duidelijk verwoestender dan ik ooit had kunnen denken’, sprak hij de Lib Dems toe.

‘Angst drijft land uiteen’

Waarom de partij zo’n nederlaag leed, kon Clegg nog niet zeggen. Maar hij wees tijdens zijn statement op de terugval van het liberalisme in het Verenigd Koninkrijk en Europa. ‘We slagen er niet in op te boksen tegen deze politiek van angst. Het wordt steeds meer een wij tegen zij-verhaal’, stelde hij. ‘Verschillende gemeenschappen worden in ons land uiteen gedreven door die angst. Ik overdrijf niet als ik zeg dat een gebrek aan sterk leiderschap de plaats van de Britten in Europa en de wereld en zelfs het voortbestaan van het VK in gevaar brengt. Ik hoop dat de nieuwe leiders beseffen wat hun verantwoordelijkheid is.’

Volgens BBC is de partij nu enorm oververtegenwoordigd. Het lage aantal zetels en stemmen betekent ook, dat het de komende jaren in de media een pak stiller zal zijn rond de Lib Dems. Die zullen namelijk niet meer dezelfde verplichting hebben om de partij zendtijd te geven.

De Liberal Democrats zeiden dat ambten en lokale populariteit tientallen parlementsleden zou redden van de verkiezingsnederlaag. Inderdaad, stelt de Britse omroep, daar waar Lib Dems een ambt bekleedden verloor de partij zo’n 14,7 procent tegenover gemiddeld 22,5 procent waar dat niet het geval was.

Het bleek niet voldoende: in de traditioneel zwakke posities tegenover Labour of in Schotland de Scottish National Party (SNP) verloren de Lib Dems. Voorspeld werd dat ze meer kans maakten waar ze tegenover de Conservatives stonden. Dat was duidelijk niet het geval.

Het verlies van Labour is veel erger dan in 2010, bericht BBC. Toen kon de partij zich troosten met het feit dat de Conservatives niet echt gewonnen hadden en dat het totaal aantal zetels min of meer standhield. Nu heeft Camerons partij een absolute meerderheid en heeft Labour 26 zetels verloren.

De nederlaag in Schotland – 40 zetels verloren met slechts één op de 59 overgehouden – betekende dat de partij haar slag moest halen tegen de Tory’s in Engeland. Dat gebeurde niet. Labour won over het algemeen wel zo’n 2 procent in Engeland en Wales tegenover de Conservatives, aldus BBC, maar het probleem was dat daar waar de partij zetels van de Tory’s moest afsnoepen er een verlies van 0,7 procentwerd opgetekend tegenover de tegenstander. Labour kon wel wat stemmen binnenhalen, maar deed dat op de verkeerde plaatsen.

‘Bedankt voor de selfies en Milifandom’

Bovendien voorspelt de Britse omroep dat een conservatieve meerderheid Camerons partij de kans zal geven grotere veranderingen door te voeren, waardoor de Conservatives wellicht op nog zo’n 25 extra zetels in 2020 kunnen rekenen.

Ook Labour-partijleider Ed Miliband stapte op. ‘Dit is niet de speech die ik vandaag wilde geven’, sprak hij de partijleden toe. Dezelfde namiddag van de verkiezingsuitslag zou hij ermee ophouden. Harriet Harman neemt zijn taken over tot een nieuwe leider verkozen wordt. ‘Bedankt voor de steun, de selfies en de meest onwaarschijnlijke cult van de 21^ste eeuw: het Milifandom.’ De strijd van Labour om het land samen te houden, gaat door net als het bouwen aan een Verenigd Koninkrijk van de werkende mens, besloot hij.

Bijna 4 miljoen stemmen, goed voor een aandeel van zo’n 12 procent lijkt een uitstekende score voor een kleine partij als UKIP. Toch konden zij slechts één zetel verzilveren. Zo kunnen ook de Greens bedroefd zijn: bijna 1 miljoen stemmen vertaalde zich in eveneens één zitje. Dat terwijl de Schotse SNP met 1,5 miljoen stemmen dan weer 56 zetels binnenhaalde.

Dat is te wijten aan het First Past the Post-systeem dat werd ingelijfd om resolute verkiezingsresultaten om te zetten in resolute regeringen. Toen een tweede hung parliament op rij gevreesd werd, werd geopperd voor een electorale hervorming. De Conservatives zullen nu vast geen spijt hebben van hun stem tegen die hervorming in 2011 en het punt zal vast niet op hun agenda staan de komende vijf jaar.

‘Meer dan 3 miljoen stemmen en slechts 1 zetel’

‘Het is interessant, hoe een partij met 50 procent van de stemmen zo 100 procent van de zetels wint, terwijl een partij met meer dan 3 miljoen stemmen slecht één zetel krijgt’, zei Nigel Farage tijdens een statement.

Dat statement volgde toen de partijleider in Thanet South te horen kreeg dat hij er niet verkozen werd. Farage moest er de duimen leggen voor de Conservatives. Zoals hij voor de verkiezingen gezworen had, trok hij zich terug als partijleider. De kans bestaat wel, dat hij bij de partijverkiezingen in september weer een gooi doet naar het leiderschap. ‘Er is een gewicht van mijn schouders gehaald. Ik heb me nooit zo gelukkig gevoeld.’ Volgens Britse omroep BBC koos Farage mogelijks de verkeerde regio om op te komen.

Who’s left? #GE2015
http://t.co/KSycVZeJfu pic.twitter.com/dR1FeMrHGF

— Sky News (@SkyNews) May 8, 2015

Nicola Sturgeon mag met haar Scottish National Party (SNP) de grootste overwinning op haar naam schrijven. Met 56 van de 59 zetels won de partij er 50 tegenover 2010. Labour, de Conservatives en Lib Dems haalden elk slechts één zetel.

‘Ik bedank iedereen die gisteren SNP stemde’, schreef ze op sociaal netwerk Twitter. ‘Jullie lieten je stem horen en wij zullen de stem van Schotland in Westminster laten horen.’

And to those who didn’t vote @theSNP yesterday, we will do our best by you too and seek to win your trust #OneScotland #GE15

— Nicola Sturgeon (@NicolaSturgeon) May 8, 2015

Sturgeon benadrukte echter dat ze ‘heel duidelijk’ is geweest tijdens de verkiezingscampagne: de verkiezingen zouden niet rond de Schotse onafhankelijkheid draaien en geen nieuw referendum aansteken: ‘Ik kom niet terug op die woorden’, citeerde BBC de partijleidster.

Experten op de Britse omroep hebben daar echter hun twijfels over. Cameron zal met een belangrijke Schotse vertegenwoordiging in Westminster rekening moeten houden. Maar de premier verzekerde al zijn beloftes na te komen die hij na het mislukte Schotse referendum voor onafhankelijkheid maakte: meer macht voor de Schotse, Welsche en Noord-Ierse parlementen.

‘Niemand van ons verwachtte deze verbazingwekkende overwinning’, beweerde Malcolm Rifkind van de Conservatives op BBC. Ook Lib Dem Nick Clegg verwachte dit niet: enkele dagen voor de verkiezingen verkondigde hij nog dat de Tory’s ‘nooit 323 zetels zouden halen’.

Dat deed Camerons partij wel. Met 331 van de 650 zetels haalden de Conservatives een absolute meerderheid bij een verkiezingsopkomst van zo’n 66 procent: de hoogste sinds 1997. Maar volgens BBC’s Newsnight zou de premier zelfs met zo’n kleine meerderheid toch een deal willen sluiten met het Noord-Ierse DUP (Democratic Unionist Party) om een buffer te vormen tegen bepaalde Tory’s. Een andere manier waarop Cameron moeilijke rechtse parlementsleden zal kunnen sussen is met ministerpostjes die zullen vrijkomen nu de Lib Dems zijn weggeveegd.

Referendum over Brits EU-lidmaatschap

Hoewel Cameron in een statement stelde een meerderheidsregering met de conservatieven te vormen, bedankte hij ‘iedereen die van de coalitie een succes maakte’, met name voormalig vicepremier Clegg. Maar ook Labours Miliband kreeg lovende woorden: ‘Hij is in de politiek voor alle juiste redenen’, zei Cameron over zijn rivaal.

De premier wil nu ‘regeren als een partij van één natie’ en erover waken dat het VK een land is dat voor iedereen goed is. Over één Europa werd niet gerept: Cameron houdt zijn woord wat betreft het referendum over het Britse lidmaatschap bij de Europese Unie.

Verkiezingsbeloftes sneuvelen

De vraag is welke verkiezingsbeloftes stand zullen houden nu blijkt dat de Conservatives een absolute meerderheid hebben en niet meer moeten onderhandelen met andere partijen. Het gaat onder andere over een begrotingsevenwicht in 2017-2018 en een surplus tegen het einde van de termijn. Ander beleid op vlak van de huizenmarkt en het bevriezen van belastingen, zou volgens BBC ook een stille dood kunnen sterven.

Dan is er nog de conservatieve benadering van Schotland die onduidelijk blijft. De Tory’s hebben er slechts één zetel tegenover Sturgeons 56. Een van SNP’s doelen is fiscale autonomie wat betekent dat Holyrood de controle krijgt over belastingen en uitgaven. Een stap richting volledige onafhankelijkheid, maar eentje waar de unionistische conservatieven wel hard voor zouden willen werken.

Fiscale autonomie klap voor SNP?

Fiscale autonomie betekent volgens BBC dat Schotland uitgaven moet verminderen of belastingen moet opdrijven. Het gaat om zo’n 9,7 miljard pond per jaar tot 2019-2020 om hetzelfde begrotingsevenwicht van het Verenigd Koninkrijk aan te houden. Geld dat anders vanuit de rest van de Unie naar Schotland zou stromen, een voordeel dus voor het Koninkrijk.

Bovendien zou het feit dat de SNP zelf een streng besparingsbeleid lokaal moet doorvoeren terwijl de rest van het VK misschien wel ademruimte krijgt op vlak van uitgaven, een flinke klap kunnen zijn voor de partij.