‘Het herstel van de oude banden tussen Europa en de VS zal niet vanzelf gaan’

Amerika heeft een nieuwe president. Komt alles nu vanzelf weer goed met Europa?

Nog net voor hij vorige week voor een laatste uitstap als minister van Buitenlandse Zaken naar Europa zou reizen, zegde Mike Pompeo dat bezoek af. Hij zou in Washington nodig zijn om de machtsoverdracht met het team van Joe Biden vlot te laten verlopen. Maar in feite had niemand in Europa nog veel zin om met de trouwe luitenant van Donald Trump op de foto te gaan. De bestorming van het Capitool door aanhangers van Trump was er te veel aan. Pompeo besteedde zijn laatste dagen als minister dan maar door spijkers op de weg van Biden en de zijnen te gooien. Bijvoorbeeld door de Houthi-rebellen in Jemen op de lijst van terreurorganisaties te zetten en Cuba op een lijst van landen die het terrorisme steunen.

In Europa is niemand vergeten hoe laatdunkend Pompeo twee jaar geleden op de traditionele Veiligheidsconferentie in München sprak over de Europese verknochtheid aan het multilateralisme. Het toeval wilde dat Biden toen op die conferentie al een lans brak voor het oude bondgenootschap. Amerika is sterk, zei Biden, samen met zijn bondgenoten. Dat liet de Europeanen toen al dromen dat de scherven die Trump maakte, konden worden gelijmd. Trump beschreef de Europese Unie geregeld als een vijand van de Verenigde Staten en de NAVO als een verouderde alliantie waarin Europa alleen van Amerika wil profiteren.

Europa wacht op Biden als op een heiland. Maar dat wil niet zeggen dat het herstel van de oude banden vanzelf zal gaan. Hij zal het op een andere toon doen en zonder een heel werelddeel te beledigen, maar hij zal er net zo fel als Trump op aandringen dat de bondgenoten meer geld uittrekken voor defensie. Biden kijkt, bijvoorbeeld, ook met evenveel argwaan als Trump naar Nord Stream 2, de pijplijn onder de Baltische Zee die Russisch gas naar Duitsland moet brengen. Het zou op dezelfde manier verbazen dat de Franse president Emmanuel Macron de NAVO nu minder hersendood vindt dan toen Trump in het Witte Huis zat. Wie in Washington ook baas is, niemand hoort Macron daar graag zeggen dat Europa naar meer strategische autonomie moet streven.

Het was overigens niet Donald Trump maar Barack Obama die de aandacht van Amerika van Europa naar China en de Stille Oceaan verlegde. Biden wil nu graag met Europa een front vormen tegen Peking – ze zijn samen goed voor 40 procent van de wereldeconomie. Europa houdt daarbij een slag om de arm: het ondertekende net een omvattend investeringsverdrag met China. Het kan er beter ook rekening mee houden dat er na Biden altijd weer een nieuwe Trump of Pompeo kan komen. De oude alliantie moet, kortom, niet alleen worden hersteld. Er is ook serieus wat renovatiewerk aan.