Geopolitiek analist Robert D. Kaplan: ‘Een Derde Wereldoorlog is uitgesloten’

Rusland heeft met zijn invasie de NAVO nieuw leven ingeblazen, vindt de Amerikaanse worldwatcher Robert D. Kaplan. ‘Vergeet niet dat de EU en de NAVO juist zijn opgericht om het op te nemen tegen Rusland.’

Oorlogsverslaggever, bestsellerschrijver, rege- ringsadviseur, opiniemaker, analist – Robert D. Kaplan is het allemaal. Knack sprak met de Amerikaan op de eerste dag van de Russische invasie in Oekraïne.

Hoe moeten de Europese Unie en de NAVO reageren op de Russische inval in Oekraïne?

Robert D. Kaplan: Nu moeten ze voortdoen zoals ze bezig zijn en Rusland zware sancties opleggen. Daarna is het belangrijk dat de NAVO en de EU eensgezind blijven over die sancties. Want de mate van die eensgezindheid zal het succes van Vladimir Poetin in deze oorlog bepalen – niet alleen op de korte termijn, maar vooral op de lange termijn. Op korte termijn kan Poetin winnen, maar op lange termijn zal dat moeilijk zijn voor Rusland.

De Baltische staten Litouwen, Letland en Estland zijn erg bezorgd over de militaire en economische invloed van Rusland op hun regio. Hoe kijkt u daarnaar?

Kaplan: Oekraïne is geen lid van de NAVO, maar de Baltische staten zijn dat wel. Dat is een ontzettend groot verschil. Als Poetin een directe militaire aanval zou inzetten tegen Letland, Estland of Litouwen, treedt artikel 5 in werking. Volgens dat artikel is een aanval op één land van de NAVO een aanval op alle landen van de NAVO. Waarschijnlijk blijft Poetin in de Baltische staten inzetten op soft power via infiltratie, cyberaanvallen enzovoort, om ze te destabiliseren. Maar ik geloof niet dat hij daar gebruik zal maken van zijn leger.

Het Russische oliebedrijf Gazprom levert 30 procent van het Europese gas, vooral aan Duitsland.

Kaplan: Duitsland moet iets doen aan die afhankelijkheid van het Russische gas. De Duitsers – en de Europese Unie – moeten kernenergie herontdekken. Kernenergie is zeer geavanceerd, uitermate veilig en goed voor het klimaat. En dus moet Europa het aantal kerncentrales uitbreiden. Europa kan ook aardgas importeren via pijplijnen en containerschepen uit de Verenigde Staten, de Perzische Golf en andere delen van de wereld. Er zijn manieren genoeg om Rusland te omzeilen.

Zullen de economische en politieke sancties van de VS en EU Rusland pijn doen?

Kaplan: Ja, ongetwijfeld. Poetin heeft natuurlijk rekening gehouden met die sancties. Hij heeft ongetwijfeld aan zijn adviseurs gevraagd wat het worstcasescenario is bij zware sancties. Die risico’s heeft hij ingecalculeerd en het lijkt erop dat hij ervan overtuigd is dat hij sancties kan overleven.

Wordt de Russische inval in Oekraïne de aanleiding voor een Derde Wereldoorlog?

Kaplan: Nee, absoluut niet. Een Derde Wereldoorlog is uitgesloten. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat de Russische invasie in Oekraïne zich zal uitbreiden naar andere landen in Europa. Als we kijken naar het mogelijke aantal slachtoffers, spreken we over enkele duizenden, maximaal enkele tienduizenden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vielen er 10 miljoen doden.

Maar dit is wel de eerste keer sinds de Balkanoorlog in de jaren negentig dat er geschoten wordt in Europa. Geopolitiek is dat een ernstige gebeurtenis. Een van de grote wereldmachten voert een offensieve militaire actie uit. Dat is van een heel ander kaliber dan de kleine machten die tijdens de Balkanoorlog elkaar aanvielen.

Na de Koude Oorlog was Oekraïne, na de Verenigde Staten en Rusland, de derde kernmacht van de wereld. Onder druk van de VS heeft het zijn nucleaire arsenaal ontmanteld. Was dat een foute keuze?

Kaplan: Het is altijd moeilijk om een beslissing van tientallen jaren geleden te beoordelen. Beleidsmakers kunnen onmogelijk 10, 20 of 30 jaar vooruitkijken en oordelen op basis van de situatie op dat moment. Toen Oekraïne die beslissing nam was dat helemaal niet irrationeel.

Betekent deze oorlog het einde van de Europese Unie?

Kaplan: Nee, de Europese Unie zal het overleven. Het zal afhangen van de mate waarin de Europese landen verenigd blijven. Deze oorlog kan instellingen als de Europese Unie en de NAVO zelfs versterken. Vergeet niet dat die precies ontworpen zijn om Russische agressie te voorkomen. Vandaag zijn we weer op het punt beland dat Rusland als agressor de grootste dreiging vormt. En net dat is de situatie waar de Europese instellingen voor gemaakt zijn.

Wat wordt de rol van China, denkt u?

Kaplan: China is een bondgenoot van Rusland en dus zal het Rusland tot op zekere hoogte steunen. Maar het zal eerder een lauwe vorm van steun zijn. China is zelf nog enkele jaren verwijderd van het punt waarop het een soortgelijke actie kan ondernemen om zijn oude territorium terug te claimen. Chinezen zijn nog tijd aan het kopen. Ze zijn voorzichtiger dan de Russen.

Welk land zal Poetin hierna aanvallen?

Kaplan: Ik denk niet dat hij dat van plan is. Volgens mij wil hij van Oekraïne een bevroren conflict maken, net zoals Transnistrië in Moldavië en andere plaatsen in de regio. Op die manier zet hij druk op de Kaukasus en vooral Armenië en Georgië. Rusland focust op de landen die nu naar de NAVO kijken, maar die nog onstabiel zijn en waar het NAVO-lidmaatschap onzeker is. En op die manier oefent Rusland ook druk uit op de NAVO.

Zou president Donald Trump anders gehandeld hebben dan president Joe Biden?

Kaplan: De regering van Trump zou helemaal anders gehandeld hebben: niet zo gecoördineerd, zo methodisch en zo doeltreffend als de regering-Biden. Ik geef de regering-Biden hoge cijfers voor haar prestaties tot nu toe.

De Franse president Emmanuel Macron beweerde in 2019 in The Economist dat de NAVO hersendood is. Heeft Poetin deze uitspraak nu bewezen?

Kaplan: Ik geloof niet dat de NAVO dood is. Integendeel. De NAVO heeft tot nu toe zeer indrukwekkend gehandeld door zo verenigd te blijven. Vandaag begint een nieuwe periode in de geschiedenis: Europa neemt het opnieuw op tegen Rusland. Dat blaast de NAVO nieuw leven in.

Robert D. Kaplan

1951: geboren in New York, NY

1973: master Engels (University of Connecticut)

Oorlogscorrespondent in Irak en Afghanistan

Consultant voor het Amerikaanse leger

Adviseur van verschillende Amerikaanse presidenten

Publiceert o.m. over potentiële crises in Europa (In Europe’s Shadow, 2016), de opgang van Eurazië (The Return of Marco Polo’s World, 2018) en humanitair werk (The Good American, 2021)