Gaza, één jaar later: ‘Voor de dood ben ik niet langer bang’

Eén jaar na de Israëlische aanval op Gaza, trok Annabell Van den Berghe naar de verwoeste en in puin geschoten grensdorpjes. Daar is het wachten. Op de volgende oorlog, op heropbouw en op een toekomst. ‘Ik stel me niet meer de vraag of er nog een volgende oorlog komt. Die komt sowieso. Ik ben bang dat die ons nog meer zal afsnijden van wat nu al zo schaars is.’

Khuza’a, Gazastrook – Voorbij de zwaar beveiligde blokkade die Gaza van de rest van de wereld isoleert, ligt om de haverklap een grote of minder grote hoop steenpuin. Het zijn de restanten van de oorlog die precies een jaar geleden de plek teisterde. De grondinvasie van Israël in Gaza was gericht op de militanten van Hamas, maar kostte aan meer dan 2.000 mensen het leven, het merendeel burgers. Honderdduizend anderen verloren het dak boven hun hoofd. Aan Israëlische kant kwamen 73 mensen om het leven, onder hen 6 burgers.

Ondanks de hevige grondgevechten en luchtoffensieven van vorig jaar, staan de Gazaanse appartementsblokken – op slechts enkele meters verwijderd van de grenspost met Israël – nog keurig op een rij. Maar behalve hun statig uitrijzende geraamte, blijft er van de gebouwen eigenlijk niet veel meer over. Hun voor-, achter- en zijgevels hebben de oorlog niet overleefd en liggen sindsdien op een hoopje aan de voet van de respectievelijke gebouwen. Een jaar na de verwoesting blijft dat puin onaangeroerd.

Te midden van het aan stukken geschoten pand, heeft een enkel stukje gevel weerstand geboden. Precies daarachter woont de 55-jarige Najwa Ibrahim Al-Baraj. Al-Baraj prijst zichzelf gelukkig als ze kijkt naar haar buren van wiens huis geen baksteen meer is overgebleven. Het flatgebouw werd wekenlang bestookt met bommen en raketten. In Al-Baraj’s flat staan nog net genoeg muren overeind en de voorgevel is intact. Ze leeft er samen met haar gezin, maar de omstandigheden zijn mensonterend.

Wachten op oorlog

‘Voor de dood ben ik niet langer bang,’ vertelt Al-Baraj die zich ervan bewust is dat haar woonplaats al lang niet meer veilig is, ‘het zijn de onleefbare leefomstandigheden die ik vrees.’ Al-Baraj woont met haar kinderen en kleinkinderen, acht in totaal, tussen een paar instabiele muren. ‘Ik stel me niet meer de vraag of er nog een volgende oorlog komt. Die komt sowieso. Maar ik ben bang dat die ons nog meer zal afsnijden van de basisvoorzieningen die nu al zo schaars zijn,’ vreest Al-Baraj.

De toevoer van water en elektriciteit in Gaza wordt door Israël gecontroleerd, waardoor het Gaza in feite in haar macht heeft. Het is precies die dreiging die voor Al-Baraj en haar familie het zwaarste doorweegt. ‘Op elk moment kan een nieuwe oorlog uitbreken, en ondertussen proberen we, veelal tevergeefs, de schade van de vorige oorlog nog te herstellen.’

Wachten op heropbouw

Het is de derde maal in minder dan tien jaar tijd dat de inwoners van Gaza hun huizen en steden moeten heropbouwen. En de intensiteit van gevechten en schade nemen elke keer exponentieel toe. Maar niet alleen de Gazanen geven stilaan de hoop op dat Gaza ooit een stabiele plek kan zijn. De donoren die na afloop van de oorlog 5,4 miljard euro vrijmaakten voor de heropbouw van Gaza, blijken net zo wantrouwig. Minder dan de helft van het beloofde bedrag heeft intussen Gaza bereikt.

Tienduizenden mensen zijn nog steeds ontheemd. Velen van hen leven in aftandse tenten of in provisoire wooneenheden die bestaan uit tinnen plakkaten die bij de gebruikelijke temperaturen van om en bij de 30 graden Celsius voor een waar oveneffect zorgen.

Zoals Al-Baraj’s wonen er nog 83.976 andere gezinnen in huizen die dringend hersteld moeten worden. De Gazanen blijven er – ondanks de gaten in de muren en de onstabiliteit ten gevolge van de bombardementen.

‘Niemand trekt er zich wat van aan,’ vertelt Al-Baraj. ‘Zelfs wij weten niet wie er verantwoordelijk is voor de heropbouw en het herstel van de huizen.’ Al-Baraj beseft dat het onveilig is en wil niets liever dan elders wat huren. Maar sinds de blokkade van Gaza door Israel (inmiddels acht jaar geleden) stortte de lokale economie totaal in. Niemand kan zich onder die omstandigheden extra kosten op de hals halen.

Ook voor Yusuf Ahmed’s familie betekende de blokkade broodroof. Ahmed is 25 en was tot vorig jaar de buurjongen van Al-Baraj. Maar hij had minder geluk dan haar. Zijn flat werd wél totaal vernield en is nog steeds onbewoonbaar. Ahmed kon niet anders dan zijn huis verlaten, want geld voor de wederopbouw had hij niet. ‘Vroeger werkte mijn vader in Israël, daarom wonen we zo dicht bij de Israëlische grenspost,’ aldus Ahmed. ‘

‘Maar sinds de blokkade kan hij Israël niet meer in en is hij werkloos. Hier in Gaza is er geen werk. Niet voor mijn vader, en ook niet voor mij.’ De Wereldbank schat de jeugdwerkloosheid op 63%, waarmee Gaza aan de top staat in de wereldranglijst. Bovendien is maar liefst 80 procent van de bevolking in Gaza afhankelijk van humanitaire hulp. Ahmed’s familie is hiermee dus verre van een uitzondering.

Wachten op puinruimen

Maar los van de persoonlijke financiële tekorten van de Gazanen en de weerhoudendheid om Gaza opnieuw op te bouwen, speelt Israëls blokkade een nog actievere rol in het verhinderen van de heropbouw. Israël vreest dat bouwmaterialen die Gaza bereiken niet ingezet zullen worden voor de heropbouw van Gaza, maar dat Hamas ze zal benutten voor ondergrondse tunnels. Die zouden volgens Israël een bedreiging vormen voor de nationale veiligheid. Daarom laat Israël voorlopig slechts 7,5 procent van het nodige bouwmateriaal toe dat dagelijks Gaza zou moeten bereiken om aan de noden te voldoen.

Bovendien kan men niet aan de heropbouw beginnen alvorens de restanten van de verwoeste huizen, winkels, hospitalen en scholen niet opgeruimd worden. Tot op vandaag zijn er nog verschillende dorpen in Gaza die helemaal in puin liggen, wachtend op ontruiming door de daarvoor bevoegde instanties.

Maar ook het gebrek aan een waterdicht stappenplan op lokaal niveau, in combinatie met het gevaar van het ontruimen doordat ongeveer tien procent van alle door Israël afgevuurde explosieven nog onontploft onder het puin ligt, draagt ertoe bij dat de heropbouw uitgesteld wordt.

‘Plots stond het Israëlische leger met hun tanks in de straten van Khuza’a,’ vertelt Sofia Hussein Najar (48). Najar’s geboortedorp is het zuidelijke dorpje Khuza’a dat op minder dan 500 meter van Israël ligt, op de grens van de bufferzone tussen de beide gebieden. Naast de beschadiging van het waternetwerk en het feit dat elektriciteit er slechts enkele uren per dag beschikbaar is, werden vorig jaar zowat alle huizen hier integraal weggeblazen.

‘Eerst probeerde ik me te verstoppen in alle verschillende hoeken van het huis,’ herinnert Najar zich, ‘uiteindelijk ben ik moeten wegrennen samen met mijn kinderen. Pas als de troepen weg waren, en we terug konden keren, werd duidelijk hoe heftig de troepen hadden opgetreden.’ Rondom rond liggen hoopjes puin. De ene al groter dan de andere, maar allemaal het resultaat van één en dezelfde aanval.

Ook Nassar Jaber (40) is een van de inwoners van Khuza’a. Minder dan vijf jaar geleden was hij eigenaar van een huis en omringd door verschillende hectaren land die hij dagelijks bewerkte. Maar in 2011 werd zijn huis vernietigd en zijn land ingenomen. Twee jaar lang leefde hij als alleenstaande vader van vijf in een tent. Pas een jaar voor de start van de laatste oorlog kon hij een lening afsluiten om opnieuw een eigen huis te bouwen. Twee maanden nadat hij er introk, werd het samen met alle huizen uit de buurt platgebombardeerd.

Wachten op een stabiele toekomst

Intussen heeft de woordvoerder van de VN in Gaza laten weten dat er geld zal vrijgemaakt worden om 35 families een dak boven het hoofd te bieden. Wanneer dat precies zal gebeuren, en wat er met de andere duizenden daklozen moet gebeuren, bleef onduidelijk.

Bovendien lijkt het erop dat iedereen intussen begrepen heeft dat de cirkel van geweld zich telkens weer herhaalt. Om de heropbouw van Gaza te doen slagen, zal men dus eerst de wortels van het probleem moeten aanpakken.

Een glashelder plan vanuit de Palestijnse Autoriteiten is noodzakelijk, maar ook het opheffen van de blokkade rond Gaza lijkt cruciaal. Op een dergelijke puinhoop kan onmogelijk een stabiele toekomst gebouwd worden.