Na de Deense verkiezingen: ‘Extreemrechts heeft de achterban verkeerd ingeschat’

De Deense sociaaldemocraten danken hun verkiezingsoverwinning aan een ruk naar rechts en aan het milieu, meent politicoloog Kasper Møller Hansen.

Wat was de grootste verrassing?

Kasper Møller Hansen:Het klimaat gijzelde de agenda, niemand had dat zien aankomen. Ja, we wisten dat het voor jonge mensen een belangrijk thema was. Maar uit de peilingen van afgelopen lente, vlak voor de verkiezingen, werd het ineens duidelijk: voor 60 procent van alle Denen, ongeacht leeftijd, achtergrond of regio, staat het milieu met stip op 1. Daarvoor was het klimaat nauwelijks een onderwerp in de Deense politiek.

Waar kwam dat milieubewustzijn ineens vandaan?

Hansen: Wat uiteindelijk de katalysator is geweest, is moeilijk vast te stellen. Het moet de samenloop van omstandigheden zijn geweest. In de extreme zomer van 2018 hebben veel Denen de klimaatverandering aan den lijve ondervonden, met de droogtes, mislukte oogsten, een aantal doden. Kleine, persoonlijke ervaringen plaatsten de grotere klimaatcrisis in perspectief. En toen waren er Greta Thunberg en de klimaatstakingen. Uiteindelijk zijn de media bepalend geweest in het agenderen van het thema, zodra zij er lucht van hadden gekregen dat het milieuvraagstuk voor de bevolking doorslaggevend was.

Het klimaat gijzelde de politieke agenda.

Verklaart dat ook het succes van de sociaaldemocraten?

Hansen: Het is nog onduidelijk in welke mate het klimaat de verkiezingsuitslag heeft beïnvloed. Veel partijen hielden er in hun programma’s vrijwel dezelfde milieustandpunten op na. Ze volgden gedwee de stemming onder de bevolking en de manier waarop de media die vervolgens hebben geportretteerd. Op dat vlak was er weinig politieke discussie.

Dat verklaart waarschijnlijk ook de nederlaag van de Deense Volkspartij: die heeft haar achterban verkeerd ingeschat. Extreemrechts heeft als enige de klimaatdiscussie links laten liggen. Dat lijkt ze een hoop kiezers te hebben gekost.

Wat ongetwijfeld heeft bijgedragen aan de sociaaldemocratische zege, is hun beweging naar rechts, in ieder geval inzake immigratie. De partij heeft de laatste jaren een ongekende kanteling gemaakt. Ze heeft inmiddels veel oorspronkelijk rechtse standpunten: over grenscontroles, opvang in de regio, een aangescherpt asielbeleid. Dat heeft de blauweboordenkiezers over de streep getrokken.

Waar de nieuwe premier Mette Frederiksen en haar regering wel van teruggekomen zijn, is het omstreden besluit van de afzwaaiende coalitie om migranten met een strafblad naar het eiland Lindholm te sturen in afwachting van hun deportatie.

Heeft de sociaaldemocratische minderheidsregering van Frederiksen wel genoeg draagvlak?

Hansen: Deze regering is potentieel juist heel effectief. Dat ligt besloten in de flexibiliteit van de sociaaldemocraten: in sommige kwesties kunnen ze rekenen op de steun van links, in andere weer van rechts. De coalitie zal van thema tot thema variëren. Zolang de regering geen meerderheid tégen zich heeft, kan ze in het zadel blijven.