Migratie, klimaat en … Sinterklaas wegen op Duitse coalitiegesprekken

Robert Habeck, Annalena Baerbock, Olaf Scholz en Christian Lindner © iStock
Kamiel Vermeylen

In Duitsland is het politieke einde van bondskanselier Angela Merkel werkelijk nabij. De coalitieonderhandelingen na de verkiezingen eind september zitten in de laatste rechte lijn. Toch zijn er nog een heleboel twistpunten. Zelfs over Sinterklaas.

‘Ze hebben geen kompas en geen kracht’, stond woensdag te lezen op de voorpagina van de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Niet alleen in België weerklinkt de vraag of de groenen wel voldoende geslepen optreden bij regeringsonderhandelingen. Ook in Duitsland zitten Die Grünen al een tijdlang in het defensief. Hoewel het voorzittersduo Annalena Baerbock en Robert Habeck het machtsdenken in de partij meer salonfähig heeft proberen maken, levert dat in de praktijk bitter weinig op.

Dat bleek tenminste uit het zogenaamde Sondierungspapier: een startnota die de sociaaldemocraten (SPD) van gedoodverfd kanselier Olaf Scholz, de Grünen en de liberalen (FDP) enkele weken geleden publiceerden. Geen algeheel verbod op verbrandingsmotoren tegen 2030 en geen algemene snelheidslimiet van 130 kilometer per uur op de autosnelwegen. Goedmakertje voor de ecologisten: voortaan zal twee procent van het Duitse land gereserveerd worden voor windmolens – 1,1 procentpunt meer dan momenteel het geval is.

De liberalen en de sociaaldemocraten wisten daarentegen wel concrete zaken in de wacht te slepen. Het algemene minimumloon stijgt van 9,60 naar 12 euro per uur (!) terwijl de pensioenleeftijd niet wordt opgetrokken. Ook bij de zogenaamde midi- en mini-jobs gaan de lonen er aanzienlijk op vooruit. De grondwettelijk verankerde schuldenrem – die met het huidige bruto binnenlands product een jaarlijks tekort van ongeveer 10 miljard euro toelaat – treedt vanaf 2023 onverminderd opnieuw in werking. Belastingverhogingen als inkomstenbron zijn niet aan de orde. Wat de groenen wel uit de brand konden slepen: een vervroeging van de kolenuitstap. Die staat momenteel gepland in 2038 en moet idealiter reeds in 2030 plaatsvinden. Harde garanties zijn er evenwel niet.

Ik geloof niet in Sinterklaas.

Robert Habeck, covoorzitter van Die Grünen

Hoe die geplande vergroening in combinatie met een heleboel andere investeringen – denk aan digitalisering, wegenbouw en kinderdagverblijven – moet worden betaald, blijft evenwel voer voor discussie. Sommigen opperen om via de staatsontwikkelingsbank extra middelen vrij te maken die buiten de schuldenrem om geld voor goedkope leningen en investeringen kan vrijmaken. De kunst zal vooral zijn om die piste juridisch waterdicht te maken. Anderen zien eerder externe investeringsvenootschappen – denk maar aan Deutsche Bahn – meer schulden maken omdat hun balans buiten de begroting valt.

Misschien valt er alsnog een cadeau uit de lucht nu blijkt dat Scholz als minister van Financiën heel wat overschotten lijkt achter de hand te hebben gehouden voor toekomstige investeringen. Het Duitse kernprobleem is niet het geldtekort, maar hoe het uit te geven.

Knelpunten

Het gebrek aan trofeeën zorgt voor zenuwachtigheid in het groene kamp. Waar de twee andere partijen nu al kunnen uitpakken met enkele voorlopige speerpunten, blijven heel wat ecologisten op hun honger zitten. Sinds kort komt daar ook nog het heikele migratie-aspect bij kijken. Nu de situatie aan de grens tussen Polen, Litouwen en Letland enerzijds en Wit-Rusland anderzijds verder ontspoort, komen de migratieopvattingen tussen de strengere liberalen en de eerder gastvrije groenen met elkaar in botsing. Daarnaast blijven de strubbelingen rond de omstreden gaspijpleiding Nord Stream II en de rol van Duitsland binnen de NAVO erg heikele kwesties.

Intussen hebben ongeveer 300 deelnemers van 22 specifieke onderhandelingsgroepen de scherpe kantjes van het gros van de onderlinge meningsverschillen kunnen vijlen. Sinds enkele dagen buigen de grote kanonnen zich over de uitstaande twistpunten. Die onderhandelingen moeten in principe binnen een tiental dagen worden afgerond. Dat moet volstaan om Scholz in de week van 6 december als bondskanselier in te huldigen – waardoor Angela Merkel net niet de langst zittende bondskanselier van Duitsland wordt. Door die specifieke datum wordt er over Scholz als Sinterklaaskanselier gesproken.

Een term die weinig indruk maakt op Robert Habeck, Grünen-covoorzitter die het lijsttrekkerschap met pijn in het hart aan Annalena Baerbock overliet. Die wil wegens de voorlopig tegenvallende inhoudelijke resultaten niet van stapel lopen. ‘Ik geloof niet in Sinterklaas’, aldus de voormalige landbouwminister van Sleeswijk-Holstein – alluderend op de voor hem onbelangrijke deadline. FDP-voorzitter Christian Lindner maant Habeck aan het tijdspad niet in het gedrang te brengen. Toch is een snelle en slagkrachtige regering geen overbodige luxe bij onze Oosterburen. De coronapandemie grijpt in het weinig gevaccineerde Duitsland dusdanig om zich heen dat er te weinig ziekenhuiscapaciteit is voor andere dringende medische ingrepen.

Oppositiewerk

Tegen de achtergrond van dat alles lijken de christendemocraten van voorzitter Armin Laschet vrede te moeten nemen met een plekje op de oppositiebanken. Stilzitten doen ze daar evenwel niet. Fractievoorzitter Ralph Brinkhaus trok eerder op de week flink van leer omdat Scholz geen politieke visie over de aanpak van de coronacrisis laat optekenen. Een dubieuze uithaal: tot nader order is de minister van Volksgezondheid nog steeds de christendemocraat Jens Spahn, en die ging er een maand geleden nog gezwind van uit dat de pandemie aan haar slotakkoorden bezig was.

Vraag is waar Friedrich Merz de CDU naartoe zal sturen.

Het blijft uitkijken naar de ontwikkelingen in de partij. Wegens de slechte verkiezingsuitslag heeft Laschet aangekondigd dat hij nog geen jaar na zijn troonbestijging alweer afscheid neemt van het partijleiderschap. Het is de tweede voorzitter op rij die na Merkels terugtreden eind 2018 geen lang leven als voorzitter beschoren is.

Voor de eerste keer in de naoorlogse geschiedenis zullen alle leden – en niet enkel het partijbestuur – hun stem mogen uitbrengen. Een ietwat paradoxale vaststelling: de doorgaans basisdemocratische Grünen zijn met het oog op de recente verkiezingen van dat idee afgestapt, de traditioneel eerder machtsgeconcentreerde christendemocraten gaan de andere richting op.

‘Derde keer, goede keer’, moet vooral kandidaat Friedrich Merz denken. Bij de twee vorige pogingen om het partijvoorzitterschap in de wacht te slepen, beet de steenrijke conservatief-liberale vermogensbeheerder telkens in het zand. Maar telkens zijn voormalige opponenten moeten aftreden, wordt de kandidatuur van de balsturige politicus uit Noordrijn-Westfalen stukje bij beetje geloofwaardiger. Tegenstanders zijn Helge Braun uit deelstaat Hessen en Norbert Röttgen uit Noordrijn-Westfalen. Braun is als voorzitter van het Kanzleramt al jarenlang de rechterhand van Merkel en belichaamt een zekere continuïteit ten opzichte van de huidige bondskanselier. Röttgen op zijn beurt ving net als Merz bot bij de vorige poging in januari, al behaalde de progressieve politicus wel een betere score dan verwacht.

Kans is groot dat Merz ditmaal aan het langste eind zal trekken. Bij de leden is hij erg populair. Bij de vorige verkiezingen in januari kostte het al masseerwerk om enkele gedelegeerden alsnog voor Laschet te laten stemmen. Door het faliekante resultaat van Laschets leiderschap hebben oude nestors zoals Wolfgang Schäuble en Volker Bouffier gezag verloren – hun tijd van gaan lijkt gekomen. Vraag is vooral waar Merz de CDU naartoe zal sturen eenmaal hij het pleit wint. Vermoedelijk zullen de Duitse christendemocraten onder zijn auspiciën afscheid nemen van de gematigde centrumkoers die Merkel de afgelopen zestien jaar gevaren heeft.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content