‘Het lijkt alsof Duitsland het extreemrechtse gevaar pas recent goed zag’

Duitsland komt op straat tegen de Alternative für Deutschland. Maar hoe kan de opmars van extreemrechts worden gestopt?

‘Opstand van de democraten’ kopte het weekblad Der Spiegel vorige week. In heel Duitsland betoogden honderdduizenden mensen tegen de opmars van de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD). Die partij zou op dit moment bij verkiezingen ruim 20 procent van de stemmen behalen. Ze zou daarmee de tweede partij in de Bondsdag worden, na de christendemocratische CDU/CSU, maar ver voor de partijen die nu samen het land besturen – de sociaaldemocratische SPD, de Groenen en de liberale FDP. In drie Oost-Duitse deelstaten waar in de herfst verkiezingen voor de deelstaatparlementen worden gehouden, ligt de partij zelfs ver voor op de concurrentie.

Vorige week sloot het Grondwettelijk Hof de kleine neonazipartij Die Heimat uit van overheidsfinanciering.

Het lijkt alsof Duitsland het extreemrechtse gevaar pas recent goed zag. Onderzoeksjournalisten brachten aan het licht dat vooraanstaande leden van de AfD in november 2023 in Potsdam rond de tafel zaten met neonazi’s, zakenlui en enkele christendemocraten. Ze hadden het over een plan van de Oostenrijkse neonazi Martin Sellner om immigranten en ‘niet geassimileerde’ Duitsers van buitenlandse origine massaal het land uit te zetten. Sellner gebruikt daarvoor het woord ‘remigratie’. Hij verspreidt natuurlijk ook het spookverhaal dat er een ‘omvolking’ aan de gang is waarbij de Europese elite de eigen bevolking bewust door moslimimmigranten vervangt.

De AfD nam nog afstand van de bijeenkomst, maar de verontwaardiging spoelde als een tsunami over het land. Er gaan stemmen op om Sellner de toegang tot Duitsland te ontzeggen. Vorige week sloot het Grondwettelijk Hof de kleine neonazipartij Die Heimat uit van overheidsfinanciering. De maatregel geldt voor zes jaar en houdt ook in dat sponsors de partij niet belastingvrij kunnen steunen. Die Heimat regelrecht verbieden, ging het hof te ver: ze vormt alsnog geen gevaar voor de democratische orde.

De vraag is nu of de uitspraak over Die Heimat een blauwdruk kan zijn om de AfD en extreemrechts via legale weg te stoppen. Op staatsbezoek in Vietnam mengde zelfs president Frank-Walter Steinmeier zich in het debat. Hij inviteert het maatschappelijke middenveld deze week in zijn Schloss Bellevue voor een top over democratie. Dat is ook allemaal niet zonder gevaar: het dreigt de AfD in de rol van slachtoffer te duwen. Martin Sellner sloot zich alvast gretig aan bij het protest van de boeren, die ook in Duitsland met hun tractoren op straat komen.