De oorlog in Oekraïne hertekent de kaart van het Europese continent. Dat heeft vooral ook voor Duitsland ingrijpende gevolgen.
Het minste wat van de oorlog in Oekraïne kan worden gezegd, is dat hij zeker niet loopt zoals Vladimir Poetin het zich had voorgesteld. De westerse bondgenoten en Oekraïne zelf tonen zich vastberadener dan hij had verwacht. Met Finland en Zweden erbij wordt de NAVO sterker en de lidstaten beloven allemaal meer geld voor defensie. Met de economische oorlog tegen het Westen zal Poetin onvermijdelijk in eigen vlees snijden. Bovendien verplichtte de oorlog Duitsland, de belangrijkste partner van Rusland in Europa, om zijn economische en veiligheidspolitiek helemaal te herzien.
Duitsland had lang het idee dat het Rusland met stevige wederzijdse handelsrelaties in een Europese structuur kon betrekken, waarin niet wordt gevochten. Dat beeld van een vreedzaam Rusland ligt in scherven. Tegelijk werd Duitsland afhankelijk van relatief goedkope Russische energie en kwetsbaar voor chantage. Het liet zich in slaap wiegen met de gemakkelijke en overvloedige export naar China, vergat te investeren in infrastructuur en diensten en bleef doof voor bondgenoten die aandrongen om meer middelen vrij te maken voor een Europese defensie. Bondskanselier Olaf Scholz gooit het roer nu om. Duitsland wordt nu wel verplicht om zijn afhankelijkheid van Russische energie snel af te bouwen. Het wil ook zijn economische relatie met China opnieuw bekijken en fors in defensie investeren.
Duitsland kan moeilijk anders dan de kar trekken van een meer verenigd en sterker Europa.
Dat is in de gegeven omstandigheden allemaal niet vanzelfsprekend. De energieprijs weegt ook op de Duitse huishoudens en op de populariteit van de nog jonge, zogenaamde ‘verkeerslichtcoalitie’ van sociaaldemocraten, groenen en liberalen. Vooral Scholz en zijn sociaaldemocraten betalen een prijs. Ze moeten de groenen laten voorgaan in de peilingen en de bondskanselier zelf legt het daarin af tegen zijn groene vicekanselier en minister van Economie, de charismatische Robert Habeck. Scholz maakte vorige week nog een slechte beurt toen hij laat en weinig alert reageerde op een uitspraak van de Palestijnse president Mahmoud Abbas, die de Israëlische politiek tegenover de Palestijnen vergeleek met de Holocaust. Als hij deze week terugkeert van een bezoek aan Canada, op zoek naar alternatieve energiebronnen, moet hij ook nog getuigen in een fraudezaak die dateert uit zijn tijd als burgemeester van Hamburg.
Zoals Angela Merkel de Duitsers beloofde dat het land de migratiecrisis de baas zou kunnen, zo zei Scholz nu dat het land in deze crisis op hem kan rekenen. Deelstaatverkiezingen in de herfst zullen leren of de Duitsers dat geloven. Zeker is in ieder geval dat Poetin met zijn invasie van Oekraïne de Duitse reus wakker heeft gemaakt en de kaarten op het continent fundamenteel heeft herschikt. Dat houdt voor dit andere Duitsland kansen in. Het kan moeilijk anders dan de kar trekken van een meer verenigd en sterker Europa. De storm die Poetin heeft ontketend, laat het land geen andere keus.
