‘De boodschap die blijft hangen bij mensen is dat N-VA zich verzet tegen migratie’

N-VA sabelde het VN-migratiepact neer en brengt daarmee internationaal de regering, die deze week dreigt te vallen, in verlegenheid. Activiste Samira Atillah: ‘Hoe kan Theo Francken (N-VA), als staatssecretaris voor Asiel en Migratie, hier nu tegen zijn?’

‘De mensensmokkelaars die minister van binnenlandse zaken Jan Jambon (N-VA) laat arresteren in het Maximiliaanpark zijn slechts het topje van de ijsberg.’ Beleidsmakers zouden zich volgens Samira Atillah constructiever moeten opstellen en moeten meedenken over het migratiebeleid van morgen. Het VN-migratiepact kan daar volgens haar een eerste stap in zijn.

Atillah ruilde haar baan op het kabinet van Meryame Kitir (SP.A) in voor de modder van Duinkerke. Drie jaar al zet ze zich in voor transmigranten die gestrand zijn aan de Franse en Belgische kusten. Ze schreef haar ervaringen neer in een aangrijpend boek, Zijn naam was Youssef.

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) noemde haar en haar medestanders eerder al schertsend ‘opengrenzenactivisten’, een label dat ze verheven lijkt te hebben tot geuzennaam. ‘Politici vergeten dat de mensensmokkel floreert net omdat het beleid zo streng is. Migranten zijn voor de volle honderd procent afhankelijk van smokkelaars, ze hebben geen andere keuze.’

‘De overtocht naar Europa kost ettelijke duizenden euro’s. Welke Vlaming heeft 10.000 euro klaar op zijn rekening? Ik niet in ieder geval. Het is een soort klassestrijd, enkel de meest gegoede migranten slagen er vandaag in de dodelijke Europese grenzen over te steken. De enigen die hier wel bij varen, zijn de smokkelaars.’

N-VA verzet zich tegen het VN-migratiepact en zit daarmee op dezelfde lijn als rechtspopulisten als Hongaars premier Viktor Orban en Oostenrijks bondskanselier Sebastian Kurz. Het pact wordt al twee jaar onderhandeld, vanwaar die plotse bocht van de partij?

SAMIRA ATILLAH: Ik zou het raar vinden als N-VA zich positief over het pact uitsprak. Theo Francken zeult met het Hongarije van Orban en het Australische model. Dàt is de koers die Francken verkiest. Dit is een zorgwekkende trend, maar België is meer dan enkel N-VA.

Het pact wil illegale migratie een halt toeroepen en denkt na over veilige alternatieve vormen van migratie. Tezelfdertijd spreekt het zich sterk uit tegen mensensmokkel. Hoe kan Theo Francken (N-VA), als staatssecretaris voor Asiel en Migratie, hier nu tegen zijn? Het VN-pact is het minste wat we kunnen doen.

Theo Francken ontloopt zijn verantwoordelijkheid?

ATILLAH: Ja, absoluut. Hij brengt samen met de rest van zijn partij de premier diplomatiek in een lastig parket en doet dat bewust. Zijn doel is provoceren om daar later de vruchten van te plukken. De boodschap die blijft hangen bij mensen is dat N-VA zich verzet tegen migratie, op die manier scoort de partij bij de eigen achterban.

Het voorstel, dat overigens helemaal niet bindend is, ligt al lang op tafel. Francken heeft geen enkele constructieve bijdrage geleverd. Wanneer er binnen een aantal maanden nieuwe problemen opduiken, zal hij opnieuw uithalen naar de politici die wél hun verantwoordelijkheid nemen. Theo Francken is enkel uit op provocatie.

Heb je ooit Maggie de Block (Open VLD) (Staatssecretaris voor Asiel en Migratie in de vorige regering, nvdr.) zo hard horen uithalen naar transmigranten? Haar beleid week echter nauwelijks af van dat van Theo Francken. Er werden toen ook mensen teruggestuurd en opgesloten, maar dat gebeurde allemaal in stilte.

Is transmigratie een nieuw fenomeen?

ATILLAH: Transmigratie tussen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk is al zeker sinds de late jaren negentig aan de gang. Politici schonken hier geen aandacht aan omdat het maar ging over een paar honderd mensen per jaar. Met de oorlog in Syrië kwam er een nieuwe grote golf van mensen op gang die het Verenigd Koninkrijk hopen te bereiken.

Het waren vrijwilligers die aan de alarmbel trokken. De beelden van het modderkamp in Duinkerke brachten heel wat teweeg, maar sommige Belgische vrijwilligers waren daar toen al jaren actief.

Er kwam dus meer belangstelling door de humanitaire inzet van vrijwilligers. Maar elke medaille heeft een keerzijde: de rechterflank in Europa misbruikt een hard anti-immigratie discours om de aandacht af te leiden van het besparings- en afbraakbeleid van de afgelopen jaren.

In het Maximiliaanpark gaat het over zevenhonderd mensen. Dat is een uitermate kleine minderheid waar een partij als N-VA het hele partijprogramma rond opbouwt.

N-VA botst op de onmogelijkheid het harde discours om te zetten in beleid. Komt dit soort taal Vlaams Belang ten goede?

ATILLAH: We mogen het economische luik ook niet uit het oog verliezen. Er wordt weleens gezegd dat N-VA steeds meer op Vlaams Belang lijkt, maar N-VA is een besparingspartij, Vlaams Belang is dat niet. In de Kamer zit Vlaams Belang op economisch vlak in de banken van de oppositie.

De mensen zijn de besparingen kotsbeu. Vlaams Belang is heel goed in het bespelen van dat ongenoegen. De schuld voor het gebrek aan sociale woningen en de afbouw van de pensioenen steekt Vlaams Belang op migranten. N-VA is medeverantwoordelijk voor het afbouwen van onze sociale rechten. Vlaams Belang speelt daar sterk op in met de slogan ‘Eerst onze mensen’.

Er is ook een verschil tussen wat iemand als Theo Francken zegt en wat hij doet. Er zijn nog nooit zoveel mensen geweest die asiel hebben gekregen als nu.

Bevestigen jouw persoonlijke ervaringen dat de meerderheid van de transmigranten het Verenigd Koninkrijk wil bereiken?

ATILLAH: Veel van de migranten waar ik mee sprak willen op het eerste gezicht allemaal naar het Verenigd Koninkrijk om dezelfde redenen: de taal is makkelijk en de procedures zijn eenvoudiger. Binnen het jaar heb je daar een woonst en werk, in Frankrijk of België is dat onmogelijk. Sommigen hebben ook familieleden die al bijna tien jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen.

Als je dieper graaft, blijkt er ook een ander aspect mee te spelen: de mensensmokkel. De mensen die vastzitten in Calais en Duinkerke zijn volledig afhankelijk van mensensmokkelaars. Hun route wordt van begin tot eind uitgestippeld door smokkelaars. Dit is niet hét traject voor mensen op de vlucht, dit is hét traject van de mensensmokkelaars.

Het hele traject van hun land van herkomst tot Duinkerke kost een fractie van het finale stuk: de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk. Mensensmokkelaars drijven mensen op de vlucht naar daar. In de jaren daarna blijft een aanzienlijk deel van de migranten winstgevend voor de smokkelaars. Sommige migranten kunnen de overtocht namelijk niet meteen betalen en belanden levenslang in de prostitutie of moeten gedwongen zeven dagen per week werken in de horeca om de smokkelaars terug te betalen.

Je hoort weleens dat er smokkelaars gearresteerd worden in het Maximiliaanpark. Mijn ervaring leert me dat mensensmokkelaars mensen zijn met papieren en aanzien. Sommigen onder hen hebben hier in Brussel zelfs een koffiebar of een restaurant. Het gaat over mensen met een paspoort die zich vrij kunnen bewegen binnen het Schengengebied.

Het huidige systeem van gesloten grenzen werkt volgens u mensensmokkel in de hand?

ATILLAH: Absoluut, mensensmokkelaars verdienen bakken geld op de kap van kwetsbare mensen. De migranten hebben niets meer te verliezen. Ik ontmoette jongens die met een plastic zak over hun hoofd oefenen hoelang ze zonder zuurstof kunnen, voor het geval die opraakt in een koelwagen. Ik ben twee jongens verloren die onderaan een trein hingen en loslieten omdat hun spieren het niet meer aankonden.

U stelde eerder al dat N-VA steeds meer naar rechts opschuift.

ATILLAH: Ja, al zijn er wel degelijk nog mensen binnen de partij die zich verzetten tegen de alsmaar rechtsere koers. Dat zijn mensen als Jan Peumans, voorzitter van het Vlaams Parlement, maar ze zijn dun gezaaid. N-VA komt met alles weg, het overboord gooien van de mensenrechten wordt een fait divers. Er treedt een giftig gedachtegoed onze samenleving binnen, met de stilzwijgende toestemming van de meerderheid.