Toen vrijdag de eerste beelden van de aanslag in Moskou opdoken, dacht ik aan een reeks bomaanslagen in 1999, waarbij honderden Russen omkwamen. We weten nog steeds niet zeker wie achter die aanslagen zat, maar op die gebeurtenis volgde een brutale militaire campagne in Tsjetsjenië. Vladimir Poetin riep toen op tot de volledige uitroeiing van de ‘laffe Tsjetsjeense terroristen’ en vestigde toen de basis van zijn imago als een onverschrokken leider.
Mijn eerste spontane vermoeden vrijdag was dat de aanslag misschien een schijnoperatie betrof, een zogenoemde false flag, uitgevoerd door Russische veiligheidsdiensten om het pad te effenen naar een nieuwe fase in het conflict in Oekraïne. De dagen voordien begon het Kremlin al onomwonden te verwijzen naar een oorlog en werd er gespeculeerd over een nieuwe mobilisatiegolf.
Een afdeling van de Islamitische Staat, ISIS, eiste de aanslag ondertussen op. De Verenigde Staten lieten weten dat hun inlichtingen de rol van ISIS-K bevestigen. Mocht dat zo zijn, dan wijst het incident op de gaten in de Russische binnenlandse veiligheid, zoals dat eerder al gebeurde bij tal van kleinere aanslagen en de mars op Moskou van Jevgeni Prigozjins Wagnerhuurlingen vorige zomer.
Rusland is sowieso kwetsbaar en blijft blunderen. Dat betekent echter niet dat we ervan uit kunnen gaan dat de Russische dreiging daardoor afneemt. In de uren na de aanslag van vrijdag werd duidelijk hoe hevig het nationalisme en de haat jegens Oekraïne zijn in de sociale media. Intussen luidt de versie van het Kremlin dat moslimterroristen werkten in opdracht van Kiev. Verschillende politici dreigden met ongeziene vergelding.
Poetin zal wellicht kiezen voor de vlucht vooruit. De kans is groot dat hij de gruwel van vrijdag zal aangrijpen om nog meer soldaten te rekruteren en nog vernietigendere bommencampagnes los te laten op onschuldige burgers in Oekraïne. Na zijn herverkiezing heeft Poetin een sterker mandaat dan ooit om zijn oorlog af te maken.
Verder blijft alles ook relatief. Rusland is soms kwetsbaar en klungelig, maar dat geldt ook voor Oekraïne en al helemaal voor Europa. Ondanks alle kwetsbaarheid toont Rusland een ongeëvenaarde bereidheid om wreedheid in zijn voordeel te manipuleren, terwijl Europa daarvoor terugschrikt. Ondanks alle chaos toont Rusland eveneens een onovertroffen vermogen om chaos te omarmen, terwijl Europa die chaos probeert te ontlopen. Er is geen weg terug voor Poetin: zijn enige mogelijke antwoord op de gruwel in de concertzaal Crocus is nog meer gruwel.
