De regering-De Wever heeft een akkoord gevonden over Gaza en Israël. Het neemt de spanningen binnen de Arizona-coalitie wat weg, maar zal niet snel tot sancties tegen Israël leiden.
Het kernkabinet had maandagavond niet lang nodig om een akkoord te vinden over Palestina en Israël – ook al waren ze het oneens over een inreisverbod voor twee Israëlische ministers. En dus kan buitenlandminister Maxime Prévot (Les Engagés) dinsdag mét een Belgisch standpunt naar de Europese tafel. De regering-De Wever wil nagaan of een luchtbrug met hulpgoederen opnieuw mogelijk is en vraagt sancties tegen zowel Israëlische kolonisatoren op de Westelijke Jordaanoever als topfiguren van terreurorganisatie Hamas. Ook herbevestigt ze de ambitie om de Palestijnse staat te erkennen in het kader van een tweestatenoplossing.
De Arizona-coalitie van N-VA, MR, Vooruit, CD&V en Les Engagés wil ook dat de Europese Commissie onderzoekt of het Europese associatieakkoord met Israël kan worden opgeschort. De 154 bladzijden tellende overeenkomst, die de EU en Israël in 1995 ondertekenden en die vijf jaar later in werking trad, regelt zowel de economische samenwerking als de politieke en culturele dialoog tussen beide blokken. Het document stelt met duidelijke woorden dat het respect voor de democratie en de mensenrechten aan de grondslag van het akkoord ligt.
Erasmus-uitwisseling
De opschorting van dat associatieakkoord zou vooral Israël pijn doen. De EU is goed voor bijna een derde van de Israëlische buitenlandse handel en is daarmee met voorsprong Israëls belangrijkste economische partner. Bovendien regelt het associatieakkoord dat Israël kan meedoen met de Erasmus-studentenuitwisseling en dat het land via tal van Europese onderzoeksprogramma’s jaarlijks tientallen miljoenen euro’s ontvangt. Als de overeenkomst wordt opgeschort, dan blijft er van die samenwerking met andere woorden niet veel meer over.
Dat ook de N-VA en de MR – waar de steun voor Israël het grootst is – zo gemakkelijk akkoord gingen met het onderzoek naar het associatieakkoord, hoeft niet te verbazen. Als de Commissie al tot de conclusie zou komen dat er voldoende redenen zijn om de samenwerking op te schorten, dan moeten alle EU-lidstaten die stap unaniem goedkeuren. Die kans lijkt behoorlijk klein, omdat onder meer Hongarije, Tsjechië en Slowakije dat helemaal niet zien zitten. Ook in Duitsland benadrukte bondkanselier Friedrich Merz zijn haast onvoorwaardelijke steun aan Israël.
Op de vorige vergadering van de Europese buitenlandministers, die op 8 mei in Warschau plaatsvond, kwam het onderwerp kort aan bod, onder meer nadat ook Nederland zijn positie ten overstaan van Israël had verscherpt. ‘Het is tijd voor de Europese Unie en de voltallige internationale gemeenschap om wakker te worden’, zei Prévot toen in de marge van het treffen. ‘Wat we in Gaza meemaken, zoals het tegenhouden van alle humanitaire hulp en van toegang tot voedsel en gezondheidszorg, is een absolute schande.’
Parlementsverkiezingen
Toch helpt de diplomatieke druk iets. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu gaf zopas te kennen dat hij enkele vrachtwagens met humanitaire hulp in de Gazastrook wil toelaten omdat de druk vanuit de Verenigde Staten en de EU te groot werd. Dat was vooral een boodschap aan zijn uiterst rechtse coalitiepartners, die een nietsontziende aanpak in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever voorstaan. Eind juli gaat het Israëlische parlement tot in oktober in reces – als Netanyahu die deadline haalt, is de kans groter dat zijn regering overleeft tot aan de parlementsverkiezingen in oktober 2026.
Amerikaanse privébedrijven
Kan Israël de komende weken aan de toenemende diplomatieke druk ontsnappen? Niet alleen verschillende Europese lidstaten, ook de regering-Trump toont zich alsmaar kritischer over de humanitaire situatie in de Gazastrook – de Amerikaanse vicepresident JD Vance zegde zijn bezoek aan Israël vorige week af. Vanuit die optiek heeft Netanyahu eind vorige week zijn onderhandelingsteam bevolen om langer in Doha te blijven, waar VS-speciaal gezant en Trump-vertrouweling Steve Witkoff plannen voor een nieuw staakt-het-vuren op tafel heeft gelegd.
België ondertekende samen met 25 andere westerse landen maandagavond ook een statement, waarin het de Israëlische blokkade van humanitaire hulp in de Gazastrook veroordeelt. Ook gaan de ondertekenaars niet akkoord met de plannen van Israël om noodsteun aan de Gazastrook voortaan via Amerikaanse privébedrijven en niet langer via de Verenigde Naties te laten verlopen. Frankrijk, Canada en het Verenigd Koninkrijk veroordeelden in een apart statement ook nog de recente uitbreiding van het Israëlische offensief in de Gazastrook.
Midden juni vindt er in New York een VN-conferentie plaats onder leiding van Saudi-Arabië en Frankrijk over de erkenning van de Palestijnse staat. In december vorig jaar stemden 158 van de 193 landen in de Algemene Vergadering van de VN voor een onmiddellijk staakt-het-vuren, voor de onmiddellijke toegang van de VN-hulporganisatie tot de Gazastrook en voor een tweestatenoplossing. Maar in de VN-Veiligheidsraad botsen de stemmingen over Palestina en de Gazastrook vaak op een veto van de Verenigde Staten.