‘Het voordeel van schandalen zoals dat in Aalter is dat ze duidelijk aantonen waar de pijnpunten liggen en hoe er kan ingegrepen worden’, schrijft Jan Wostyn.
Zo´n 2 maanden geleden berichtten Pano en De Morgen al over de wantoestanden in Aalter. Buitenlanders moesten daar, en mogelijk nog steeds, tot 9 keer zo lang wachten om hun domicilie te “krijgen” dan Vlamingen. Volstrekt onwettelijk en soms met verregaande gevolgen voor de betrokkenen. Vreemd genoeg passeerde dat nieuws toen quasi geruisloos in de Wetstraat. Het leek wel alsof niemand zich wilde moeien met “interne zaken”, alsof Aalter een soort onafhankelijk en soeverein koninkrijkje was.
Pas sinds dit weekend kwam de zaak dan toch weer naar de voorgrond. Niet omdat de rechten van buitenlanders in Aalter op grove wijze geschonden worden, maar wel omdat ook minister Annelies Verlinden (CD&V) betrokken partij is geworden. Tot tweemaal toe verzocht de federale administratie Binnenlandse Zaken, na een aanhoudende klachtenregen, haar kabinet om een officiële brief te sturen naar burgemeester De Crem (eveneens CD&V) om hem te wijzen op de onwettigheid van zijn beleid. Die brief bleef echter gewoon liggen, naar verluidt achtergehouden door haar kabinet.
Deze affaire legt verschillende structurele problemen bloot die aangeven dat onze democratische instellingen aan een upgrade toe zijn. Ten eerste toont de reportage dat een burgemeester blijkbaar schaamteloos de wet kan negeren als hij daar zin in heeft. De Crem weet namelijk zeer goed dat het niet toekennen van een, al dan niet voorlopig, domicilie volstrekt onwettig is.
Toch houdt die praktijk intussen al minstens anderhalf jaar (maar mogelijk zelfs langer) aan omdat meneer de burgemeester dat “goed beleid” vindt. Niemand die hem een strobreed in de weg kan of wil leggen. Dat heeft dan weer te maken met zijn lokale almacht. De Crem is intussen 30 jaar onafgebroken burgemeester, nadat zijn vader het vóór hem ook al 36 jaar was. Een lokale dynastie die 66 jaar aan de macht is, leidt onvermijdelijk tot normvervaging en machtsmisbruik.
Ten tweede toont deze zaak ons dat de tentakels van de particratie onze democratische instellingen steeds verder ondergraven. We weten al langer dat zowel de wetgevende als de uitvoerende macht in de zak van de particratie zitten. De (financiële) almacht van de partijen bepaalt wie in het parlement zit en daarvoor moet je trouw en loyaal aan de partij zijn. Vervolgens worden wetten voorbereid op de kabinetten door een schaduwmacht die quasi rechtstreeks door de partijen zelf wordt aangesteld.
Is het dan verwonderlijk dat een burgemeester van de eigen partij niet op de vingers wordt getikt? Of dat de bevoegde Vlaamse administratie zelfs niet eens werd ingelicht? Als de doofpot nog niet bestond, de particratie had hem meteen uitgevonden.
Ten derde blijkt ook hier wederom hoe ondoorzichtig ons land in elkaar zit, waarbij iedereen bevoegd is maar niemand verantwoordelijk. Waarom hebben we tegelijk een federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken en een Vlaams Agentschap Binnenlands Bestuur? Die vervolgens niet met elkaar communiceren en zelf niet goed lijken te weten wie nu eigenlijk verantwoordelijk is om de wet te doen naleven? Dat allemaal terwijl onze begroting eindeloos in het rood blijft gaan en geen enkele regering in staat blijkt het begrotingstekort effectief terug te dringen. Het huidige federale België is een duur chocoladekoninkrijk dat we ons niet langer kunnen permitteren.
Het voordeel van schandalen zoals dat in Aalter is dat ze duidelijk aantonen waar de pijnpunten liggen en hoe er kan ingegrepen worden. Laten we ten eerste elk uitvoerend én wetgevend mandaat beperken tot maximum 3 termijnen. De Crem illustreerde namelijk feilloos in de Pano-reportage hoe eindeloze macht leidt tot eindeloze arrogantie. Eindeloze dynastieën lijken dan misschien wel democratisch, want met mandaat van de kiezer, maar ze brengen duidelijk de rechtstaat in gevaar en zetten de deur open voor machtsmisbruik.
Ten tweede moet er paal en perk gesteld worden aan de schaduwmacht van de kabinetten. Een minister heeft geen hofhouding van 40 medewerkers nodig of zelfs meer dan 80 zoals Rudi Vervoort in Brussel. Een minister moet samenwerken met zijn/haar administratie, per Koninklijk Besluit maatregelen nemen waar nodig en de wetgevende macht aan het parlement overlaten.
De administraties moeten hun wettelijke toezichtstaken kunnen vervullen zonder eerst langs een kabinet te moeten passeren. Nederland en Denemarken tonen dat een democratie perfect kan functioneren met kleine kabinetten. Ze overklassen België zelfs in alle democratieranglijsten.
Tot slot moet er eindelijk eens ernstig gewied worden in ons eindeloos groeiende overheidsbeslag. We kunnen het ons niet langer permitteren om alles dubbelop te doen. Je hebt geen twee paraplu´s nodig wanneer het regent en geen twee parasols wanneer de zon schijnt. Leg álle bevoegdheden par défaut bij de deelstaten en bepaal welke restbevoegdheden je wél nog federaal wil doen, zoals al 30 jaar lang gevraagd wordt door artikel 35 in de Grondwet. Zo zorg je er eindelijk voor dat niemand een doctoraat in de rechten nodig heeft om te begrijpen wie bevoegd is.
Op korte termijn lijkt het absoluut noodzakelijk voor het vertrouwen in onze democratische instellingen én de rechtstaat dat niet alleen minister Verlinden maar zeker ook burgemeester De Crem de eer aan zichzelf houden. Wie als burgemeester jarenlang willens en wetens de wet met de voeten treedt, is een gevaar voor de rechtstaat en moet tegen zichzelf beschermd worden. Wie als voogdijminister niet de moed of de competentie heeft om daar tegenin te gaan, wanneer de betrokkene toevallig een partijgenoot is, houdt eveneens beter de eer aan zichzelf.
Wat lopen onze politici anders overal te kwaken over het gevaar van extreemrechts en het belang van de rechtstaat, wanneer zij die zelf niet weten te beschermen en eigenhandig niet-Belgen onwettelijk discrimineren op een manier waar zelfs Forza Ninove nog niet was opgekomen? Daar kan Sammy Mahdi toch niet trots op zijn?