Hitler dicteerde haar zijn testament. Traudl Junge was de laatste secretaresse van de Führer. Over haar ervaringen met de dictator schreef ze een boek en recent biechtte ze in een lange filmdocumentaire op wat haar al die tijd heeft gekweld.
‘Kind, ik wil je iets dicteren.’ De 25-jarige Traudl Junge neemt haar notitieblok en begint stenografisch op te schrijven wat Adolf Hitler aan het nageslacht te zeggen heeft. Het is 28 april 1945. In het platgebombardeerde Berlijn dicteert de Führer in zijn bunker zijn testament. Evengoed als Hitler is Traudl Junge, de secretaresse van de Führer, zich ervan bewust dat de dagen van het Derde Rijk zijn geteld. In de Berlijnse bunker wordt over haast niets anders meer gesproken dan over de meest probate methode om zelfmoord te plegen.
Niettemin, Traudl Junge brandt van nieuwsgierigheid naar wat Hitler te zeggen heeft. Ze verwacht dat de man die moordend en brandschattend door Europa is getrokken, zijn geheimen aan het licht zal brengen. Ze denkt dat Hitler in zijn testament zijn obsessies zal verklaren. Maar daar is niets van aan. Er volgt geen schuldbekentenis of rechtvaardiging, maar een woeste uitval naar al diegenen die hem nastonden (Himmler, Göring) en hem ‘verraden’ hebben. Voor al wat misgelopen is, blijven volgens Hitler de joden verantwoordelijk. Daarom zal het volgens de leider van het Derde Rijk ook in de toekomst geen overbodige luxe zijn om streng de hand te houden aan de rassenwetten. Dat is zowat alles wat Hitler in zijn laatste uren aan het papier toevertrouwt. Traudl Junge is ontgoocheld dat haar baas, zelfs met de dood voor ogen, zo nietszeggend uit de hoek komt in zijn testament.
Traudl Junge was de jongste van Hitlers vier privésecretaressen. Ze was bij hem in dienst van eind 1942 tot 30 april 1945, de dag waarop Hitler samen met Eva von Braun zelfmoord pleegde. Op die dag voelde Junge een onwaarschijnlijke haat tegenover Hitler, die iedereen in de steek liet door zichzelf te doden. Zelf slaagde ze erin uit de bunker te ontvluchten. Ze werd door de Russen gearresteerd. Als ze, zoals gepland, naar de Sovjet-Unie gedeporteerd zou zijn, zouden we wellicht nooit meer iets van haar vernomen hebben. Maar ze kon haar leven redden door in Berlijn onder te duiken bij een Armeense vertaler die haar beschermde.
In de lente van 1946 trok Traudl Junge van Berlijn naar München, waar ze opnieuw werd aangehouden, dit keer door de Amerikanen. Na enkele weken hechtenis werd ze in 1947 vrijgelaten. Als ‘jeugdige meeloper’ werd ze als ongevaarlijk beschouwd. In hetzelfde jaar begon Junge haar herinneringen op te schrijven. Het manuscript van 170 vellen had in een Amerikaans tijdschrift moeten verschijnen, maar om onduidelijke redenen kwam daar niets van terecht. De ooggetuige borg haar memoires op en er kraaide geen haan meer naar.
Traudl Junge, die haar vader nooit heeft gekend, was zoals de meeste meisjes van haar leeftijd in de jaren dertig weliswaar aangesloten bij de BDM ( Bund Deutscher Mädel), maar politiek interesseerde haar niet. Ze droomde ervan in de Duitse hoofdstad als danseres op het podium te schitteren. In elk geval wou ze weg uit München, waar ze aan de kost kwam als redactrice van een modetijdschrift. Van een danscarrière kwam niets in huis, maar via allerlei omwegen belandde Traudl Junge in het hol van de leeuw. Als ze bij Hitler in dienst treedt, ziet ze niets gevaarlijks in de dictator, integendeel, ze beschouwt hem meteen als een ersatz-vader, een ‘gemoedelijke oudere heer die op een vaderlijke manier vriendelijk is’.
Er zijn negen kandidaten die aan de proef deelnemen, maar het is Traudl die slaagt in het examen en de secretaresse van de Führer wordt. Ze herinnert zich dat Hitler blij was met haar benoeming, maar dat hij zich tegelijk beklaagde. Hij vond het vervelend dat al zijn secretaressen hun job opgaven zodra ze trouwden. Junge beloofde bij hem te blijven: ‘Ik heb al 22 jaar zonder man geleefd en zal dat in de toekomst ook doen.’ Ze hield haar belofte slechts voor de helft. In juni 1943 trouwde de geborene Humps met de militair Hans Traudl. Maar haar post als secretaresse gaf ze inderdaad niet op.
ZINGEN ALS SARAH LEANDER
In haar boek vertelt Junge hoe banaal de directe omgeving van Hitler was. Na de nederlaag in Stalingrad trok Hitler zich steeds meer in zichzelf terug. Hij dineerde het liefst samen met zijn secretaressen, omdat de vrouwen hem niet lastig vielen met onderwerpen waarover hij niets wilde horen. Over de joden werd in zijn en haar bijzijn slechts één keer gerept, aldus de auteur. Dat was toen de vrouw van Baldur von Schirach op de Berghof op bezoek was en bij Hitler klaagde over de onmenselijke behandeling van de joden in Amsterdam. Hitler onderbrak haar meteen, beschuldigde haar van sentimentaliteit, liep weg uit de kamer en deelde mee dat hij deze vrouw nooit meer bij hem wilde zien.
ZINGEN ALS ZARAH LEANDER
Maar zelf was Hitler een kruidje-roer-me-niet. Althans wou hij nooit een blik werpen op een kapotgeschoten Duitse stad. Als hij zich met de wagen door Berlijn verplaatste, moest zijn chauffeur straten kiezen waarvan de huizen nog tamelijk intact waren. Hitler zweeg over delicate onderwerpen. Daartoe behoorden gesprekken over liefde en erotiek. Maar hij verzorgde wel zichzelf. Hij was trots op zijn hond Blondi omdat die het bevel opvolgde te ‘zingen als Sarah Leander’ en hij waste zijn handen telkens nadat hij de vacht van zijn viervoeter had gestreeld. Hij kon verder geen bloemen uitstaan in zijn kamer, omdat hij niet met ‘lijken’ omringd wou zijn. Het is allemaal van een stuitende banaliteit.
Maar het verleden liet Hitlers secretaresse niet los. Hoe ouder ze werd, hoe moeilijker ze het had met de wetenschap dat ze enkele jaren in dienst was geweest van de grootste misdadiger uit de geschiedenis. Ze herinnert zich hoe ze in de jaren vijftig in München op een gedenktafel botste waarop de jonge Duitse weerstandster Sophie Scholl ( Weisse Rose) werd herdacht en voelde in zichzelf schaamte opkomen toen ze zich realiseerde dat Scholl werd geëxecuteerd in het jaar dat zijzelf bij Hitler in dienst trad. Toen Junge in 1998 Het meisje Anne Frank van de schrijfster Melissa Müller las, was ze zo onder de indruk dat ze contact opnam met de schrijfster van het boek. In een briefje dat ze aan Müller schreef, vertrouwde Junge haar toe dat ze Hitlers secretaresse was geweest. De twee vrouwen ontmoetten elkaar daarop in München.
De inmiddels tachtigjarige Traudl Junge moet zich ervan bewust zijn geweest dat een volgende gelegenheid om met zichzelf in het reine te komen, zich allicht niet meer zou voordoen. Ze overhandigde Melissa Müller haar nooit gepubliceerde manuscript. Müller zelf speelde het door aan de Weense cineast André Heller, een multi-artiest wiens familie zelf het slachtoffer van de nazi’s was geweest. Heller kon Traudl Junge ervan overtuigen om zich voor de camera helemaal uit te spreken over haar dienstjaren bij Hitler.
Daarmee was de cirkel rond. De film Im blinden Winkel wordt deze week op de Berlinale, het Berlijnse filmfestival, voorgesteld. Enkele dagen geleden verscheen bij uitgeverij Claassen Traudl Junges boek Bis zur letzten Stunde. Hitlers Sekretärin erzählt ihr Leben. Wie hoopt een finale blik te werpen in de duistere krochten van Hitlers zielenleven komt bedrogen uit. Het gaat hem overigens niet zozeer om Hitler. Van tel is het verhaal van een dame die er pas op het einde van haar leven in slaagde zich uit de wurggreep van het verleden los te maken.
Interessant is de constellatie waarin het manuscript van Traudl Junge is opgedoken en een eigen leven begon te leiden, en hoe daaruit een film werd geboren die nu zoveel indruk maakt. Junge lijkt geloofwaardig. Ze heeft geen moeite gedaan om zich anders voor te doen dan ze is of om het verleden te verbloemen. Ze weet dat ze geen wereldschokkende mededelingen over haar vroegere baas kan doen. Belangrijker is dat ze heeft toegegeven aan de behoefte om zich te outen. André Heller heeft drie volle dagen met haar gesproken onder het oog van de camera. Van de tien uur filmmateriaal heeft hij 90 minuten geselecteerd. In die documentaire komt alleen Traudl Junge in beeld, zonder enige opsmuk. Er zijn geen beelden van het front, van SS-beulen of van concentratiekampen. Je wordt geconfronteerd met een kranige oude dame die een lange monoloog houdt. Zelfs de vragen van Heller zijn, waar het technisch mogelijk was, weggeknipt. In de definitieve filmversie toont Heller wel hoe Traudl Junge zélf reageert op de film die over haar is gemaakt. Je ziet hoe ze geschokt de handen voor het gezicht slaat als ze zichzelf hoort vertellen hoe de zes kinderen van Goebbels vergiftigd werden.
Veel meer dan het boek is de film een catharsis voor de tachtigjarige die er de hoofdrol in speelt: ‘Ik heb de film vrijgegeven, en nu laat het leven mij vrij.’ Dat ze niet zoekt naar excuses voor de rol die ze heeft gespeeld, maakt haar getuigenis belangrijk voor het nageslacht. Over haar functie onder Hitler zegt ze: ‘Hij was een misdadiger, ik heb het alleen niet gemerkt. En behalve mij waren er miljoenen die het ook niet hebben gezien.’ Vorige week meldden de kranten dat Traudl Junge in de leeftijd van 81 jaar is overleden.
Piet de Moor
‘Behalve mij waren er miljoenen die het ook niet hebben gezien.’
