De beste hedendaagse kunstwerken over voetbal zijn bijeengebracht in BPS 22 Charleroi.
Naarmate de heldenstatus van kunstenaars verflauwde, gingen de sterren van almaar meer voetballers feller schijnen aan de volkshemel. Vooral dankzij video en dvd leverde de meest gemediatiseerde sport kunstwerken op die tot museumcollecties zijn gaan behoren. Kunstcentrum BPS 22 in Charleroi brengt daar met de tentoonstelling One Shot moeiteloos de beste van samen. Directeur Pierre-Olivier Rolin laat het project moeiteloos rijmen met de missie van BPS om ‘maatschappelijke kwesties’ aan te snijden, zonder ‘de meest actuele uitdrukkingsvormen’ uit het oog te verliezen.
Voetbal in de mangel nemen is makkelijk. Excessen werpen lelijke schaduwen af. Sociale kritiek is echter nog iets anders dan kunst. Het toeval wil dat het grootste meesterwerk in het genre, de video Zidane: a 21st Century Portrait (2005) van Douglas Gordon en Philippe Parreno, een ode is aan het voetbal, aan een superheld. Zeventien camera’s volgen Zinedine Zidane een wedstrijd lang vanuit alle mogelijke instellingen, technisch gezien vergelijkbare voorwaarden als bij gewone verslaggeving. Maar de dubbele projectie op twee aansluitende megaschermen toont een ontkoppeling en verdichting van de actie. Er ontstaat een beklemmend portret in de tijd van een overgeconcentreerde topatleet, introvert, zwijgend, kijkend, als een diesel op toerental komend, robotachtig maar ook intelligent bewegend.
Er zit meerwaarde in de inlassing van flarden autobiografische uitspraken, onderlijnd door een subtiele muzikale score. Op een moment in de wedstrijd dat de speler de blik naar de hemel werpt, komt het citaat dat hij als kind voortdurend stemmen hoorde. Ze behoorden toe aan de Franse radio- en tv-verslaggever Pierre Cangioni. Of het mirakel dat hij ‘in een andere wereld’ een wedstrijd speelde waarin hij wist dat iemand hem ging aanspelen en dat hij zou scoren. En, bij de solitaire aftocht na de klotematch, de oneliner ‘Magic is sometimes close to nothing at all’. Dat is deconstructie, geen destructie van hedendaags heldendom.
Er dreigt tijdgebrek voor de 47 andere geëxposeerde werken. Mis, in het ironische register, de match niet van spelers in managerspakken (Ingeborg Lüscher), of de partij van de man die zich voor Michel Platini hield en de halve finale van de Wereldbeker 1982 in z’n eentje naspeelde in een leeg stadion (Massimo Furlan). Let op de beeldpoëzie in een deinende kleurenzee van Braziliaanse supporters in het legendarische Maracanstadion (Stephen Dean). Blijf als aan de grond genageld bij de beelden van het Chileense nationale elftal, dat in 1973 aftrapt tegen het afwezige Russische elftal en scoort, in het stadion waar de militaire putschisten kort voordien opposanten als vee bijeengedreven en gefolterd hadden. Maar dat is wel geen kunst.
Jan Braet
