‘Stel je voor: een lijst met àlle Vlaams-nationalisten, die in het Vlaams parlement de onafhankelijkheid uitroept’

Politicoloog Bart Maddens waagt zich aan wilde dagdromerij: een lijst met Vlaams-nationalisten uit alle partijen. ‘Het enige wat hen bindt: de afspraak om de Vlaamse onafhankelijkheid uit te roepen in het Vlaams Parlement bij een absolute meerderheid.’

Beeld je even het volgende in. Bij de volgende verkiezing van het Vlaams parlement slaan de Vlaams-nationale partijen de handen in elkaar. Ze vormen een kartel en dienen overal gezamenlijke lijsten in. Die lijsten worden niet getrokken door de boegbeelden van die partijen, maar wel door vertegenwoordigers van de niet-partijpolitieke Vlaamse Beweging.

De lijst in Antwerpen, bijvoorbeeld, wordt aangevoerd door VVB-voorzitter Bart De Valck. N-VA-voorzitter Bart De Wever staat pas op de vierde plaats, onmiddellijk gevolgd door Tom Van Grieken (voorzitter Vlaams Belang). Maar op de lijsten van het kartel figureren even goed uitgesproken progressieve flaminganten zoals Bert Anciaux (SP.A), Nelly Maes (ex-VU/SLP) of Bart Staes (Groen).

Het kartel vertegenwoordigt zowat het hele ideologische spectrum in Vlaanderen. En naast de politici staan er ook een heleboel Vlaamsgezinde BV’s op de lijsten: sportlui, artiesten en mediafiguren van de meest diverse pluimage.

Het enige wat al die mensen bindt is de afspraak om de Vlaamse onafhankelijkheid uit te roepen in het Vlaams Parlement, als het kartel de absolute meerderheid haalt. Wanneer die onafhankelijkheid een feit is, dan moeten er zo snel mogelijk gewone verkiezingen worden georganiseerd, waarbij de vroegere kartelpartners opnieuw politieke tegenstanders worden. Op die manier brengen de flaminganten in de praktijk wat Eric Defoort in 2006 uitriep op de IJzerwake : ‘Als het om de natie gaat, zijn we één.’

Dit is natuurlijk niet meer dan wilde dagdromerij. De ultieme flamingantische hallucinatie, zeg maar. De kans dat er hier ooit zo een breed onafhankelijkheidskartel komt, is volstrekt onbestaande. Hoe zouden de partijen ooit in staat zijn om hun ideologische tegenstellingen te overstijgen?

Junts pel si

Nochtans is het precies dat wat momenteel gebeurt in Catalonië. Alle voorstanders van onafhankelijkheid zetten hun ideologische verschillen opzij en vormen één indrukwekkend Catalaans front. Half juli bereikten de independentisten een politiek akkoord om op 27 september een zogenaamde plebiscitaire verkiezing te houden. Louter institutioneel gezien is dit gewoon een vervroegde verkiezing van het Catalaanse Parlement.

Maar de voorstanders van onafhankelijkheid dienen hiervoor gezamenlijke lijsten in onder de naam Junts pel sí: samen voor ja. Deze lijsten worden aangevoerd door vertegenwoordigers van de niet-partijpolitieke onafhankelijkheidsbeweging. Indien het ja-kamp een absolute meerderheid haalt in het Catalaans Parlement, dan zal het de Catalaanse onafhankelijkheid uitroepen. Op die manier wordt de regionale verkiezing een feitelijk onafhankelijkheidsreferendum.

Maar ik geef toe, de vergelijking tussen Vlaanderen en Catalonië loopt in een aantal opzichten mank. Zo heeft het ja-kamp in Catalonië geen uiterst-rechtse component. Omwille van historische redenen is uiterst-rechts in Catalonië vooral Spaans-nationalistisch. Overigens heeft ook het uiterst-linkse en separatistische CUP zich niet aangesloten bij Junts pel sí. Maar de zetels die deze partij haalt zullen wel bij het ja-kamp worden geteld.

Ideologische bandbreedte

Toch blijft de ideologische bandbreedte binnen Junts pel sí erg groot. De twee belangrijkste componenten van het kartel zijn het liberale Convergèncía Democràtica de Catalunya (CDC) en het links-republikeinse Esquerra Republicana de Catalunya (ERC): twee partijen die politiek diametraal tegenover elkaar staan, behalve wat de Catalaanse onafhankelijkheid betreft. Daarnaast staan er op de lijsten ook gewezen politici van de Catalaanse socialisten. En het belangrijkste boegbeeld van het ja-kamp, de lijstaanvoerder in Barcelona, is niet uittredend minister-president Artur Mas van de CDC maar wel een gewezen Europarlementslid voor de Groenen: Raül Romeva.

Of het ja-kamp de verhoopte absolute meerderheid haalt, wordt een dubbeltje op zijn kant. Bij de regionale verkiezingen van 2012 haalden de drie radicaal-Catalaanse partijen (CiU, ERC en CUP) samen een ruime meerderheid van 74 van de 135 zetels. CiU was een kartel van CDC met het Christendemocratische UDC. UDC neemt nu apart aan de verkiezingen deel omdat ze niet akkoord gaan met de onafhankelijkheidskoers van CDC. Maar de radicale vleugel van het UDC heeft zich afgesplitst en zich toch bij het ja-kamp aangesloten.

Al bij al is de politieke situatie in Catalonië ongezien, en dus ook onvoorspelbaar. Betrouwbare peilingen zijn er vooralsnog niet. De eigenlijke verkiezingscampagne moet nog beginnen. Maar nu al is het duidelijk dat de politieke diversiteit binnen Junts per sí zowel een sterkte is als een zwakte.

Verdeeldheid

De tegenstanders van de onafhankelijkheid, inbegrepen de Spaanstalige media, proberen zoveel mogelijk verdeeldheid te zaaien binnen het ja-kamp. Vorige week werd de onenigheid tussen de verschillende geledingen van Junts per sí over de wenselijkheid van een basisinkomen sterk uitvergroot. Begin deze week was er dan heisa over het feit dat lijsttrekker Romeva in El País niet wou bevestigen dat Artur Mas de kandidaat minister-president is van Junts pel sí.

Het feit dat dit formeel gezien geen echt referendum is, dreigt het ja-kamp parten te spelen. Vooral de gematigde tegenstanders van onafhankelijkheid proberen de referendum-framing te doorbreken door te focussen op de sociaaleconomische thema’s en het beleid van de regering. De conservatieven van de Partido Popular (PP) fulmineren ook tegen het plebiscitaire karakter van deze verkiezing, maar polariseren er ondertussen wel duchtig op los. Wij moeten ‘guerrillero’s’ naar het Catalaanse Parlement sturen om het separatisme te bestrijden, zo verklaarde PP-boegbeeld Xavier Albiol.

No pasarán

Premier Mariano Rajoy van de PP heeft de blik vooral gericht op de nationale verkiezingen van december. Hij hoopt electoraal munt te kunnen slaan uit de onenigheid binnen de socialistische partij over de Catalaanse kwestie. Want door hun soms nogal dubbelzinnige houding brengen de Catalaanse socialisten de nationale PSOE in verlegenheid, en daarvan wil een gewiekste Rajoy maximaal profiteren.

En hiermee komen we natuurlijk bij de kern van de zaak. In de Catalaanse kwestie heeft de regerende PP zich tijdens de voorbije jaren enkel laten leiden door kortzichtig eigenbelang. De partij heeft de tegenstellingen met de Catalaanse nationalisten zoveel mogelijk op de spits gedreven. De PP is zijn franquistische roots nog niet helemaal ontgroeid en wil zich profileren als de ultieme verdediger van het ene en onverdeelbare Spanje.

De partij hoopt in december garen te spinnen bij de in Spanje wijdverspreide afkeer voor de Baskische en Catalaanse scheurmakers. Om die reden heeft Rajoy elk aanbod tot constructieve dialoog altijd hautain van de hand gewezen. De nochtans redelijke vraag van de Catalanen om een speciaal statuut te krijgen als historische natie binnen Spanje botste altijd op een staalhard no pasarán.

Daarom bestaat er hoe dan ook een reële kans dat het ja-kamp wint op 27 september. De Catalanen beseffen maar al te goed dat ze nu een historische kans hebben om een vuist te maken tegen het gehate centrale gezag.

De Catalaanse independentisten hebben zo zwaar ingezet op deze verkiezing, dat het verlies van het ja-kamp een nooit geziene triomf zou betekenen voor het Spaanse nationalisme, met alle gevolgen van dien. Het momentum van de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd zal dan voor lange tijd voorbij zijn.

Catalonië blijft dan wat het vandaag is: één van de 17 Spaanse regio’s, kreunend onder een sterk centraal gezag. Wat een triest lot voor zo een fier land, met een eigen taal en cultuur, een sterke nationale identiteit en een groots verleden.

Een ding is zeker: als het Spaanse kruitvat ontploft, dan zal dit een enorme schokgolf veroorzaken in de EU én in België. Reken maar dat de Spaanse overheid zich met alle mogelijke middelen zal verzetten tegen de onafhankelijkheid van Catalonië. Dit wordt de moeder van alle vechtscheidingen. En zowel de Europese Commissie als de verschillende EU-lidstaten zullen kleur moeten bekennen: erkennen ze het onafhankelijke Catalonië of niet ?

Ik ken alvast één land waar die keuze snel gemaakt zal zijn. Het is het enige land in de EU waar de nationale regering wordt gedomineerd door een separatistische partij. Het zal ongetwijfeld het eerste land zijn dat de onafhankelijkheid van Catalonië enthousiast zal erkennen. Of ben ik weer aan het hallucineren?