#SaveTheChildren: wie kan daar nu tégen zijn?

Achter de huidige opstoot van online activisme rond kindermisbruik, met onschuldige slogans zoals #SaveTheChildren, schuilt heel wat meer dan je op het eerste gezicht ziet.

Red de kinderen’ – wie kan daar nu tegen zijn? Op zaterdag 22 augustus werden in tientallen steden over de hele wereld kleine optochten georganiseerd die geïnspireerd waren door deze en soortgelijke oproepen. Maar de manifestaties hadden niets te maken met, pakweg, de humanitaire ngo Save The Children: de hashtag #SaveTheChildren is integendeel een van de populairste slogans binnen de beruchte QAnon-beweging. QAnon is, kort gezegd, een van oorsprong Amerikaanse samenzweringstheorie die stelt dat een satanische kliek van pedofiele hoogwaardigheidsbekleders de wereld regeert, daarbij ondersteund door Hollywoodcelebrity’s en overheidsbureaucraten (de ‘ deep state’). President Donald Trump zou dan weer, samen met een anonieme functionaris die onder de naam ‘Q’ online berichten verspreidt, die pedofiele netwerken bestrijden. De FBI heeft QAnon vorig jaar bestempeld als gevaarlijk samenzweringsextremisme en zelfs als een binnenlandse terreurdreiging.

Op het eerste gezicht lijkt dit een strikt Amerikaanse aangelegenheid, maar ook in Europa kent de complottheorie aanhangers. Tijdens een recente betoging tegen de coronamaatregelen, georganiseerd door de vzw Viruswaanzin op 16 augustus in Brussel, doken ook openlijke aanhangers van QAnon op. Op een ‘Freedom for the Children’-manifestatie op 22 augustus in Den Haag kon je protestbordjes zien met de QAnon-slogan ‘WWG1WGA’ – hun motto ‘Where we go one, we go all’. De pedofiliebeschuldigingen zijn ook niet veraf. Lange Frans, een rapper die de voorbije maanden op het voorplan kwam als complotdenker, noemde de Nederlandse premier Mark Rutte op Twitter een ‘beschermheer van pedofielen’. Ook verschillende virologen zijn bij onze bovenburen het slachtoffer van de loze beschuldiging mee te heulen met een machtige ‘pedo-coronamaffia’, die het virus op de wereld heeft losgelaten om de aandacht af te leiden van hun misdaden.

In ons land is ‘Wakker België’ een van de luidste megafoons voor deze ideeën. Via een Twitteraccount en in een gesloten Facebookgroep met enkele honderden leden roept het burgers op om ‘wakker te worden’. Er worden memes gedeeld die zich kanten tegen vaccinaties, de Nieuwe Wereldorde, de ‘mainstream media’, de coronamaatregelen, en ook tegen kindermisbruik en pedofilienetwerken. Zo plaatste Wakker België op 6 augustus een foto van oud-premier Paul Vanden Boeynants op Twitter, die ‘een Belgische satanische pedofiel’ wordt genoemd. Dagelijks herhaalt het ook de boodschap dat er in België en Nederland ‘een enorme doofpot over elite pedofilienetwerken’ aan de gang is.

Adrenochrome

Seksuele uitbuiting van kinderen is voor alle duidelijkheid geen fabeltje. Child Focus waarschuwde vorige maand nog dat het tijdens de lockdown veel meer meldingen ontving over kindermisbruik, seksuele afpersing en online grooming van minderjarigen om hen in de prostitutie te dwingen. Bezorgdheid over deze fenomenen is zeker terecht, maar onder de vlag van #SaveTheChildren lees je vooral de meest buitenissige complottheorieën. De oudste daarvan is ‘PizzaGate’, dat al ontstond in de marge van de presidentsverkiezingen van 2016. Nadat WikiLeaks de gehackte e-mails van Hillary Clintons campagneleider gepubliceerd had, dachten sommigen daarin gecodeerde boodschappen terug te vinden. Die zouden bewijzen dat een pizzeria in Washington D.C. de draaischijf was van een kindermisbruiknetwerk door hooggeplaatste Democraten. Kort nadien viel een opgefokte gewapende man die ‘de zaak wou onderzoeken’ de pizzeria binnen en loste enkele schoten.

Een andere courante complottheorie draait rond ‘adrenochrome’, volgens de believers een drug die de ‘Hollywoodelite’ oogst uit levende kinderen. Het is een chemische stof die werkelijk bestaat, maar de toepassing als drug stamt uit de literatuur. Adrenochrome duikt namelijk op als fictief geestverruimend middel in de cultromans A Clockwork Orange van Anthony Burgess en Fear and Loathing in Las Vegas van Hunter S. Thompson. Voor QAnon-aanhangers is het echter ernst: Wakker België deelde in augustus nog een meme die stelt dat de stof ‘alleen gevonden wordt in de pijnappelklier van een kind, wiens bloed vol zit met adrenaline, veroorzaakt door angst’ en dat honderdduizenden kinderen jaarlijks sterven zodat de stof kan ‘geoogst’ worden.

Roze Balletten

Voor wie hiermee voor het eerst geconfronteerd wordt, klinkt het allemaal uitermate bizar. Toch zijn er wereldwijd talloze mensen die er rotsvast in geloven. Ook in België zijn we niet geheel immuun voor dergelijke knotsgekke samenzweringstheorieën en broodjeaapverhalen. Eind juli circuleerde op Twitter volop de urban legend dat je ‘nooit rozen mag aannemen van bedelaars in Brussel’ omdat er, zogezegd, ‘een zendertje’ zou inzitten dat je locatie trackt. ‘Ze volgen je tot in donkere steegjes en kidnappen, beroven je, verkrachten…’, zo klonk het in een reeks tweets die duizenden keren werden gedeeld en nadien ook doorsijpelden naar virale TikTok-video’s. Het verhaal is, voor alle duidelijkheid, compleet verzonnen. Over de hele wereld duiken geregeld varianten op van dergelijke folkloristische bangmakerij, bijvoorbeeld over ‘geheime merktekens’ die mensenhandelaars zouden aanbrengen op je huis of auto. Geheel onschuldig is dat niet, want het kan leiden tot ongefundeerde massahysterie en geweld. Op het Indiase platteland was er in 2017-2018 een vlaag van lynchpartijen door woedende menigtes, die via WhatsApp opgezweept waren door virale hoaxes over kinderontvoerders en orgaanhandel.

In België vormt de affaire-Dutroux een collectief trauma waar #SaveTheChildren gretig op inspeelt. Oude en nieuwe generaties herontdekken op sociale media momenteel de sterke verhalen over de Roze Balletten en de X-getuigen uit de slipstream van de affaire- Dutroux. Onder de nieuwe vlag van een QAnon-hashtag zijn de oude histories over ‘pedofiele netwerken van hooggeplaatsten’ helemaal terug.

Cuties

Exemplarisch is de recente ophef over Cuties (Mignonnes), een film die streamingplatform Netflix onlangs aan zijn catalogus toevoegde. Het gaat om een filmhuisfilm over een zwart 11-jarig meisje dat lid wordt van een dansgroep, waarvoor de Frans-Senegalese regisseuse Maïmouna Doucouré onlangs bekroond werd op het prestigieuze Sundance-filmfestival. De promotiecampagne van Netflix gebruikte echter een poster waarop de jonge hoofdrolspeelsters in onthullende danskostuums en provocerende poses waren weergegeven, vergezeld van een misleidende korte inhoud. En hoewel de prent van Doucouré eigenlijk een kritisch commentaar is op de hyperseksualisering van jonge meisjes, belette het de uiterst rechtse nepnieuwssite Frontnieuws niet om te koppen: ’11-jarige (!) stripsters: Netflix lanceert pedofielenserie.’

Massahysterie over vermeend kindermisbruik is historisch gezien niets nieuws, maar in deze coronatijden duikt het opvallend vaker op. Activisme rond een ogenschijnlijk nobel doel als kinderbescherming kan daarbij helaas fungeren als opstapje naar gevaarlijk complotdenken – en zelfs naar fysiek geweld.