Walter De Smedt
‘Operatie Propere Handen: is dit wel wat de wet op de spijtoptanten bedoelde?’
‘Georganiseerd sjoemelen met voetbalwedstrijden: is dat de verantwoording voor het toepassen van de lang geweigerde en pas recentelijk toegestane onderzoekswijze?’ vraagt gewezen strafrechter Walter De Smedt.
Het onderzoek naar de misbruiken in het voetbal zorgt voor verrassingen. Eerst was er de schijn van partijdigheid van onderzoeksrechter Raskin. Daarbij werd vergeten dat die schijn mogelijks is ontstaan door de verklaringen die meester Rieder, de advocaat van scheidsrechter Vertenten, zelf in de media deed. Had de advocaat zich beperkt tot zijn deontologie en tot een pleidooi voor de raadkamer, wat met ‘gesloten’ deuren gebeurt, was er wellicht nooit een ‘publieke’ schijn ontstaan: het verhaal van de kip en het ei. Nu is er de mededeling dat voetbalmakelaar Dejan Veljkovic spijtoptant is geworden – de eerste ooit in België. Het onderzoek wordt wel de operatie Propere Handen genoemd en dat is een vertaling van de Italiaanse Mani Pulite. Daaruit afleiden dat voetballers en scheidsrechters gevaarlijke “maffiosi” zijn waartegen enkel met ‘pentiti’, spijtoptanten, kan opgetreden worden om bewijzen te verkrijgen is een straffe bewering. Is dit wel wat de wet op de spijtoptanten bedoelde?
Operatie Propere Handen: is dit wel wat de wet op de spijtoptanten bedoelde?
Een spijtoptant is een verdachte die spijt heeft en volledige bekentenissen aflegt over de door hem en anderen gepleegde misdrijven in ruil voor strafvermindering. Het is een “deal” die met het parket afgesproken wordt tijdens het vooronderzoek. De oorsprong van deze werkwijze ligt in de strijd tegen de gewelddadige georganiseerde misdaad van de Siciliaanse maffia, de Napolitaanse camorra of de Calabrese N’drangheta. Daar worden de onderzoeken tegen de misdaadorganisaties erg bemoeilijk door de “omerta”, de geheimhoudingsplicht in de erecode van de maffialeden. Wie daar de “omerta” verbreekt tekent zijn doodvonnis. De gewelddadigheid van die organisaties is dermate groot dat ook de rechters die de strijd tegen de maffia voeren hun leven risceren: meerdere rechters werden door aanslagen uit de weg geruimd. Bij ons werd tijdens het eerste bendeonderzoek reeds overwogen om deze werkwijze in te voeren om vooruitgang te kunnen maken in het onderzoek naar de aanslagen. Meerdere voorstellen slaagden er niet in er een wet voor te maken omdat er getwijfeld werd zowel aan de noodzaak om ook bij ons dergelijke werkwijze te aanvaarden zowel als om de morele bezwaren die kunnen geopperd worden bij een akkoord met een misdadiger over de gevolgen van de zwaarste misdrijven.
Volgens een in een persconferentie gegeven mededeling zou er met de voetbalmakelaar Veljkovic een deal zijn gemaakt waarbij de verdachte volledige en oprechte verklaringen aflegt over zijn aandeel in het dossier en de rol van anderen in ruil voor een celstraf van vijf jaar met uitstel, een boete van 80.000 euro en de verbeurdverklaring van het illegaal verkregen vermogen. Vijf jaar met uitstel betekent dat Veljkovic, buiten de voorlopige hechtenis, geen dag moet gaan zitten. Dat hij wat hij illegaal kon bekomen moet terug geven, kan ook moeilijk een zware straf worden genoemd. Dat er een boete van 80.000 euro wordt opgelegd zal wel in verhouding staan tot de wat de verdachte er aan verdient heeft. Deze deal is al een eerste verwijzing naar de zwaarwichtigheid van de gepleegde feiten: toch niet de gewelddadige feiten van beroepsgangsters. Concreet wordt hij er onder meer van verdacht dat hij wedstrijden probeerden te regelen voor KV Mechelen tijdens de degradatiestrijd van vorig seizoen in de Jupiler Pro League. Omdat hij dat nauurlijk niet alleen kon en er met andere afspraken werden gemaakt wordt er nu ook het misdrijf bendevorming aan toegevoegd. Georganiseerd sjoemelen met voetbalwedstrijden: is dat de verantwoording voor het toepassen van de lang geweigerde en pas recentelijk toegestane onderzoekswijze?
Er wordt slechts met een spijtoptant gewerkt als dat nodig is voor het onderzoek en andere middelen niet lijken te volstaan om de waarheid boven te krijgen. Is dat hier wel het geval?
Er wordt slechts met een spijtoptant gewerkt als dat nodig is voor het onderzoek en andere middelen niet lijken te volstaan om de waarheid boven te krijgen. Is dat hier wel het geval? Uit wat er in de media wordt bericht volgt dat het onderzoek reeds lang loopt en er intussen heel wat informatie werd verkegen onder meer door telefoontaps. De betrokken verdachten, voetballers, scheidsrechters, leden van de “Koninklijke” voetbalbond zijn toch ook niet te vergelijken met beroepsgangsters die zelf schrik moeten hebben voor hun leven wanneer zij bekentenissen doen.
Uit wat justitieminister Koen Geens met een berichtje laat weten gaat het ook niet om dergelijke feiten. Volgens hem is het ‘een instrument om in moeilijke onderzoeken cruciale informatie te bekomen’. Als dat de regel van het strafrechtelijk beleid is kan je een spijtoptant inschakelen telkenmale een onderzoek ‘moeilijk’ is. Daarmee wordt zichtbaar wat deels de kritiek op dergelijke handelswijze uitmaakt: dat de wettelijke vereisten in de praktijk snel worden afgezwakt zodat de uitzondering de regel wordt. Deze feitelijke verruiming van de toepassing van wettelijke voorschriften wordt nu al toegepast bij de aanwending van ‘bijzondere opsporingstechnieken’ en ’telefoontaps’: ook in dit dossier? Het is ook een erg belangrijke vraag die in het debat over de strijd tegen het terrorisme werd gesteld: verwateren dergelijke uitzonderingsmaatregelen ondanks de wettelijk voorziene waarborgen in de praktijk niet op dezelfde wijze?
Bestraffing
Het uiteindelijk doel van ieder strafrechtelijk optreden is de bestraffing van de bewezen feiten. Wat mogen de andere verdachten in dit dossier daarvan verwachten? Indien het waar is dat het de makelaars zijn die alles ‘regelden’ maakt het hen tot de hoofdverdachten. Als je de straf van de spilfiguur Veljkovic op voorhand reeds schriftelijk beperkt tot een straf met uitstel mogen de andere verdachten op beide oren slapen: zij kunnen moeilijk nog een effectieve celstraf oplopen. Hierdoor wordt de aanwending van de techniek van de spijtoptant in dit dossier zelfs tegenproductief: de angst om zwaar bestraft te worden die verdachten kan aanzetten om te bekennen is er niet meer.
Als je het allemaal met wat afstand bekijkt is er veel gelijkenis met de aanwending van de intussen door het Grondwettelijk Hof afgekeurde afkoopwet, de wet die het parket toeliet een akkoord te maken met de verdachten over de afkoop van schuld en boete. Ook daar werd, zelfs in de wordingsgeschiedenis van de wet, een feitelijke toepassing gemaakt die erg afweek van wat de wet moest zijn. En ook daar wees het Hof op de verplichting om alles aan de strafrechter voor te leggen. Dat zal ook over de eerste toepassing van de rechtsfiguur van de spijtoptant moeten gebeuren. Wat gaat de strafrechter er van denken? Wat kan er gebeuren indien die van mening is dat er oneigenlijk gebruik van gemaakt werd, zodat al wat er uit bewezen werd in aanmerking komt voor nietigverklaring of, nogmaals, voor strafvermindering: much ado about nothing?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier