‘Nieuwe beheersovereenkomst houdt VRT streng in het gareel, zonder perspectief op groei’

‘Wie wordt beter van de nieuwe beheersovereenkomst met de VRT?’ vraagt Vlaams parlementslid Katia Segers (SP.A) zich af.

Tijdens de lange weken van de lockdown is gebleken hoe belangrijk media zijn in ons leven. Velen leefde haast in de media. Onze nieuwshonger was niet te stillen, de kijk- en leescijfers voor het nieuws waren nooit gezien, we keken massaal televisiereeksen, films, en ontspanningsprogramma’s, en we luisterden naar muziek.

Onze mediabedrijven haalden het beste in zich naar boven: kranten zetten cruciale informatie niet achter de betaalmuur, de televisiezenders haalden hun creativiteit boven om ons te verstrooien met ‘corona-proof’ programma’s. Vooral de VRT haalde, ondanks de door de Vlaamse regering opgelegde besparingen, alles uit de kast om ons van kwalitatief nieuws en duiding te voorzien, ons te entertainen, ons gerust te stellen, bijeen te brengen, een sterk educatief aanbod te voorzien. De VRT deed het allemaal. Met glans.

Wat de VRT gedaan heeft en doet in Corona-tijden is geen voetnoot in de geschiedenis van onze publieke omroep. In deze ongeziene crisis is gebleken hoe essentieel een sterke openbare omroep is voor onze samenleving, voor onze democratie. Een sterke openbare omroep is aanjager, motor voor een pluralistisch medialandschap, voor de volledige media-industrie. Een sterke openbare omroep is een investeringsfonds voor de samenleving. Onderzoek toont ten overvloede een positieve correlatie tussen een sterke openbare omroep en een sterke democratie-index.

In aanloop naar de nieuwe beheersovereenkomst met de VRT debatteerden we in het Vlaams Parlement de afgelopen maanden over hoe we het Vlaamse media-ecosysteem gezond willen houden in een supersnel veranderende, steeds complexere context van een geconnecteerde en geconcentreerde mediamarkt, die internationaliseert en consolideert binnen een radicaal nieuw, data-gedreven paradigma. Vooral bogen we ons over de vraag wat de rol is van de publieke omroep hierbinnen.

Nu klopt het Vlaams parlement af wat verwacht wordt van de VRT de komende vijf jaar. De resoluties zowel van meerderheid en oppositie leggen de verwachtingen bijzonder hoog. De VRT moet op alle vlakken de lat het hoogst blijven leggen, voortrekker blijven op alle maatschappelijke terreinen, aanjager zijn van innovatie en marktversterking. Daarover is iedereen het eens.

Dat de Vlaamse regering tegelijk nog meer opdrachten geeft aan de VRT, haar nog meer beperkingen oplegt, nog meer controle invoert in een kader van nog meer besparingen, dat zijn keuzes die de VRT niet zullen versterken, maar integendeel dreigen te verzwakken. De VRT zal met de nieuwe beheersovereenkomst streng in het gareel worden gehouden, zonder perspectief op groeimogelijkheden.

De afgelopen jaren werd zwaar bespaard op de VRT. Tussen 2014 en 2018 daalde de kostprijs van de VRT per Vlaming 9% (vandaag 3,42 euro per maand). Inzake kostprijs situeert de VRT zich met een aandeel van 0,16% van de GDP in de middenmoot van de Europese publieke omroepen, inzake de verhouding prijs/kwaliteit bij de absolute top. In een Europees perspectief behoort de VRT tot de beste leerlingen van de klas. Die beste leerling van de klas zal nu aan de ene kant zowel meer in zijn mandje krijgen én in zijn ontwikkelingskansen beknot worden en aan de andere kant strenger gecontroleerd worden.

Bovenop de lange waslijst van – terechte – opdrachten inzake maatschappelijke verantwoordelijkheid, informatie, cultuur en sport, educatie, marktversterking, innovatie, diversiteit,… moet de VRT het voortouw nemen in een sterkere ontwikkeling en promotie van de Vlaamse identiteit o.a. via de Vlaamse Canon, een platform ontwikkelen voor digitale reclame-inkomsten, voortrekker zijn in de ontwikkeling van een cross-mediaal meetsysteem en een Vlaamse Netflix, de coördinatie op zich nemen van het mediawijsheidbeleid, enz.

Waar voor alle uitdagingen zeker en vast een rol is weggelegd voor de VRT, is het mij niet duidelijk wat de VRT nog meer moet doen inzake de promotie van de Vlaamse identiteit. Reeds sinds haar ontstaan in 1930 heeft de publieke omroep de Vlaamse identiteit en cultuur en taal vorm gegeven. Zonder de publieke omroep had Vlaanderen nooit zover gestaan. Hoeveel Vlaamser moet het worden? En hoe is dit te verenigen met de opdracht om de diversiteit te weerspiegelen? Moet de VRT louter het instrument van het Vlaams-nationalisme worden?

Tegelijk wordt de handelingsmarge van de VRT beknot. VRT mag niet langer meebieden op (internationale) sportwedstrijden en interessante schermgezichten aantrekken, terughoudend zijn op de reclamemarkt en op zelfpromotie, geen nieuwe digitale diensten aanbieden zonder logge en tijdrovende procedure te doorlopen,… Behalve dat er goed geluisterd werd naar de bezorgdheden van private mediabedrijven, is de rationale achter het verder knippen van de vleugels van de VRT, compleet onduidelijk. Het lijkt mij duidelijk dat Medialaan liefst de concurrentie met een sterke VRT niet wil aangaan. Het is te betreuren dat de minister meer oor heeft voor de private zenders dan voor het Vlaamse publiek.

Bovendien spreekt uit de resolutie van de meerderheid wantrouwen ten opzichte van de VRT. Er komt nog meer controle bovenop die door VRM, interne audits, Audit Vlaanderen, de Regeringscommissaris, Raad van Bestuur, de Vlaamse Regering, het Vlaams Parlement en Inspectie van Financiën. Voortaan komen er extra controlemechnanismen op de kwaliteit en onafhankelijkheid van het nieuws, op de contracten, op nieuwe digitale diensten, op maatschappelijke impact… Bij zoveel bijkomende controle vraag ik mij af: wat is het probleem? Vanwaar dit wantrouwen?

De vraag is dus finaal: wie zal hier beter van worden? De Vlaming al helemaal niet, vrees ik. Zeker gezien de VRT wordt gevraagd ‘haar content zo ruim mogelijk beschikbaar te stellen tegen marktconforme prijzen’, blijft de vrees zitten de VRT-programma’s achter de betaalmuur van een Vlaamse Netflix of buitenlandse streamingdiensten zullen verdwijnen. Essentieel is dat de VRT content op al haar platformen ten allen tijde voor alle Vlamingen vrij beschikbaar blijft.

Ook de Vlaamse media-industrie zal niet beter worden van een VRT met verder geknipte vleugels. Enkel een sterke, performante, dynamische publieke omroep garandeert een sterk Vlaams media-ecosysteem. Dat hebben we vandaag.

Laten we daar fier op zijn en laat ons dat zo houden.