Het is Wereld Tonijn Dag, maar veel valt er niet te vieren

De blauwvintonijn maakte vorig jaar een opmerkelijke comeback. Maar volgens experts mogen we niet te vroeg juichen. Het is misschien Wereld Tonijn Dag vandaag, maar feest zal er niet gevierd worden. ‘De enorme vraag naar tonijn en de winst die erop wordt gemaakt, moedigen vissers aan om tot het uiterste te gaan, al dan niet legaal.’

Vorig jaar werd er een opmerkelijk herstel vastgesteld van onder andere de Atlantische blauwvintonijn. Na vijftig jaar afwezigheid zwom de vis opnieuw vrolijk rond. Wetenschappers waren hoopvol over de ontdekking en zagen het als een bevestiging van de maatregelen tegen overbevissing.

De Duitse mariene en visserijbioloog Rainer Froese is minder positief: ‘De blauwvintonijn is niet alleen hersteld door visserijmaatregelen, maar vooral doordat hij door de opwarming van de aarde zijn leefgebied naar het noorden heeft uitgebreid.’

Fundamenteel probleem

Marc Kochzius, professor mariene biologie aan de Vrije Universiteit Brussel, is van mening dat het probleem enkele maatregelen niet volstaan om het probleem op te lossen. ‘Het probleem zit dieper’, zegt hij.

‘We jagen op een toppredator, die cruciaal is voor de voedselketen. Het is alsof we op leeuwen zouden jagen. Bovendien is tonijn een miljardenbusiness door de sushihype. De enorme vraag naar tonijn en de winst die erop wordt gemaakt moedigen vissers aan om tot het uiterste te gaan, al dan niet legaal.’

Dirk Draulans’ Beestenboel: ‘Er duiken weer blauwvintonijnen op in de Noordzee’

Om de vangst van tonijn duurzamer te maken zijn er maatregelen genomen zoals de internationale visquota. Dat is een wetgeving die bepaalt hoeveel vis er gevangen mag worden van een bepaalde vissoort.

Maar volgens Kochzius zitten er enkele graten in het systeem: ‘Het probleem is dat we vispopulaties beheren alsof het bomen zijn: door te tellen. Maar het aantal vissen kun je niet precies tellen, alleen schatten. Die schatting is onzeker, omdat er op de open oceaan geen controle mogelijk is. Daarnaast is er ook veel illegale visserij, die niet wordt meegenomen in de berekening. Toch worden de quota gemaakt op basis van die schatting, waardoor ze vaak te hoog liggen.’

Beide experts bekritiseren ook de mensen die de quota opstellen. Doordat landbouw en visserij samenvallen, zijn de ministers die beslissen over de visquota vaak vooral gespecialiseerd in landbouw. Daardoor hebben ze minder kennis over hoe de vispopulaties geëvolueerd zijn in het verleden. ‘De ministers stellen de quota op, maar ze vergeten te kijken naar de werkelijkheid, en naar hoe de vorige quota de populatie hebben beïnvloed’, vertelt Froese.

Daarnaast, zegt Kolchius, worden de quota ook beïnvloed door het lobbywerk van de voedingsindustrie en de visserijsector: ‘Als onderzoek de vispopulatie in kaart brengt, kan dat worden gezien als een taart: er wordt bepaald hoeveel van de taart gevist mag worden en wie welk stuk krijgt. Maar door lobbywerk wordt die taart soms groter voorgesteld dan ze werkelijk is.’

Visserijexpert Daniel Pauly: ‘De term duurzaam vissen betekent niets’

Kritisch kijken naar duurzaamheidslabel

Het Marine Stewardship Council (MSC) is een certificeringsprogramma dat visserijen beoordeelt op duurzaamheid. Voldoet een visserij aan de criteria, dan mag de vis verkocht worden met het MSC-label, wat aangeeft dat hij duurzaam is gevangen.

Volgens het MSC is dat een succes: ‘Wereldwijd is er nog nooit zo veel duurzame tonijn beschikbaar geweest als vandaag.’ De helft van alle wilde tonijnvangst is intussen afkomstig van MSC-gecertificeerde visserijen en meerdere supermarktketens in België verkopen uitsluitend of grotendeels tonijn met het MSC-keurmerk. Beide experts erkennen dat toezicht op visserijen noodzakelijk is, maar benadrukken ook dat het label kritisch bekeken moet worden.

Volgens Froese is het MSC-keurmerk niet altijd een garantie voor duurzame tonijnvangst. Hij vindt dat de minimale populatiegrootte die MSC accepteert te klein is: ‘MSC hanteert als grens dat 20 procent van de oorspronkelijke tonijnpopulatie moet overblijven. Maar volgens experts is minstens 50 tot 60 procent nodig om het ecosysteem gezond te houden, omdat tonijn een toppredator is.’

Daarbij haalt Froese aan dat het MSC geen duidelijke criteria heeft voor overbevissing: ‘Oorspronkelijk hanteerde het MSC een vage definitie van overbevissing. Na kritiek hebben ze dat criterium volledig geschrapt.’

Tot slot vertelt Froese dat MSC geen duurzaamheidslabels intrekt wanneer visserijen actief zijn in beschermde gebieden waar vissen niet is toegestaan. Kochzius verklaart de beslissingen vanuit een financieel motief: ‘Het MSC krijgt dotaties en schenkingen, maar het meeste geld verdienen ze via de vergoeding die de visserij betaalt om het keurmerk te mogen gebruiken.’

Optimistische toekomstvisies

Toch blijft Froese optimistisch: ‘We zijn in gesprek met het Europees Parlement. Een grotere en gezondere tonijnpopulatie is ook in het voordeel van de visserijsector, want alleen een gezond ecosysteem zorgt voor blijvende winst. Hoe meer vis, hoe meer opbrengst, maar dat kan alleen als we niet onder de natuurlijke grens vissen en het ecosysteem zich kan herstellen. Het MSC kan hier een rol in spelen door die grens te verhogen. Als ze hun certificaat kunnen verliezen, zullen visserijen wel twee keer nadenken.’

Daarnaast benadrukt Froese een tweede cruciale maatregel: ‘Vissen moeten zich kunnen voortplanten voor ze worden gevangen. Dat is essentieel voor de groei van de populatie, maar het gebeurt vandaag nog te vaak niet.’

Kochzius raadt consumenten in de eerste plaats aan om zo weinig mogelijk tonijn te eten: ‘Industriële visserij is altijd schadelijk voor de visbestanden. Als je toch tonijn wilt eten, kies dan voor duurzaam gevangen vis.’ Wie een bewuste keuze wil maken, adviseert hij, laat zich niet alleen leiden door het MSC-label, maar raadpleegt ook de Viswijzer van het Wereldnatuurfonds (WWF) en de Vis- en Zeevruchtengids van ILVO (voor professionele gebruikers).