Paleoklimatologe leest klimaatverandering af van stalagmieten in Grotten van Han

De grotten van Han-sur-Lesse zijn rijk aan stalagmietconcreties en bevatten veel informatie over het milieu en de klimaatverandering. © getty

De Aarde barst van de informatie over het klimaat. De regio Famenne-Ardenne is geen uitzondering. Daarom hebben wetenschappers hier een Geopark opgericht: een park waar zowel toeristen als bewoners gesensibiliseerd worden voor geowetenschappen, om klimaatverandering te helpen voorkomen.

‘Het meeste van wat we weten over het klimaat hebben we te danken aan de paleoklimatologie’, vertelt Sophie Verheyden, onderzoekster aan het Instituut voor Natuurwetenschappen. Paleoklimatologie is de wetenschap die vroegere klimaten en hun schommelingen bestudeert. In België analyseert Sophie Verheyden de stalagmieten in de grotten van het Geopark Famenne-Ardenne, ‘echte informatievallen’.

Het Geopark Famenne-Ardenne, opgericht in 2014, is het enige in België. Het beslaat een kalkstrook van 915 km², ofwel acht gemeenten (Beauraing, Durbuy, Hotton, Marche-en-Famenne, Nassogne, Rochefort, Tellin en Wellin) met meer dan 67.000 inwoners. In 2018 kreeg het het UNESCO-label. Daarmee worden de sites in het geografisch gebied erkend als van internationaal geologisch belang. Ze moeten dan ook beheerd worden volgens een concept van bescherming, educatie en duurzame ontwikkeling.

Natuurlijk erfgoed beschermen en valoriseren

Dit project werd opgestart door Sophie Verheyden. Voor de paleoklimatologe is het Geopark Famenne-Ardenne een echte speeltuin voor klimaatonderzoek. Het geologisch erfgoed wordt ook gebruikt om de kennis van inwoners en bezoekers over geowetenschappen te vergroten. Zo kunnen maatschappelijke kwesties als klimaatverandering, milieu en natuurlijk en cultureel erfgoed worden besproken.

Samen met de school van Marche-en-Famenne is een proefproject opgezet rond de grotten van Han-sur-Lesse, om de leerlingen bewust te maken van geowetenschappen. Deze grotten trekken elk jaar 300.000 bezoekers. Er worden panelen met uitleg geïnstalleerd en bezoeken aan de geosites worden begeleid door twee geologen. ‘Door kennis willen we mensen bewust maken van hun omgeving’, benadrukt de wetenschapster. ‘We hebben op school niet genoeg geleerd over klimaatveranderingen en dat beïnvloedt ons nu’, betreurt ze.

Duurzaamheid

De grotten bevatten ondergrondse informatie, gefossiliseerd in calciet: een mengsel van calcium, koolstof en zuurstof. Hierdoor kon Sophie Verheyden informatie verzamelen over het milieu van het gebied, en zelfs van het continent. ‘We kunnen 600.000 jaar teruggaan, en zo de grote klimaatveranderingen dateren.’

Sophie Verheyden: ‘We kunnen nog altijd een menselijk houdbare situatie handhaven. Elk gebaar telt om de mentaliteit te veranderen.’ © Guylaine Germain

De kleur, dichtheid en de sedimenten waaruit een stalagmiet bestaat, vertellen haar veel over de klimatologische gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden. Dat de huidige klimaatverandering, met de pijlsnelle stijging van het CO2-niveau, niet de eerste is die de Aarde meemaakt, bijvoorbeeld. Maar ze nuanceert: ‘De laatste keer was in het Krijt en wij zijn geen dinosaurussen…. Als het zo doorgaat, is het onduidelijk in welke omstandigheden de mens zal leven’, maakt Sophie Verheyden zich zorgen. Bovendien is het milieu vandaag veel armer. ‘We maken onze eigen omgeving onleefbaar. We moeten streven naar duurzaamheid.’ Volgens de wetenschapster is de bescherming van de bodem en de ondergrond van essentieel belang voor het herstel van ons milieu.

Geruststellend

Deze toekomstige klimaatverandering is alarmerend. Daarom hamert de paleoklimatologe op het belang van een gedragsverandering bij de mens. En dat is precies wat ze met het Geopark wil stimuleren. ‘We moeten ons bewust zijn van onze impact en onze gewoonten veranderen, ook al kost dat moeite. We zien nu al een stroom van protest van de jonge generatie en dat is bemoedigend voor de toekomst.’

‘Geologie is geruststellend. Het helpt afstand te nemen en na te denken over hoe dingen op een coherente en relevante manier te doen’, zegt Verheyden. Volgens haar kan iedereen een steentje bijdragen aan die mentaliteitsverandering. ‘We kunnen nog altijd een menselijk houdbare situatie handhaven. Elk gebaar telt om de mentaliteit te veranderen.’

Groen en educatief toerisme

De wetenschappelijke meerwaarde van een bezoek aan het Geopark maakt het publiek bewust van de bescherming van het geologisch erfgoed, en van duurzame ontwikkeling.

Het wetenschappelijk onderzoek gebeurt in nauwe samenwerking met de toeristische sector. Alain Petit, directeur van het Geopark Famenne-Ardenne, werkt al 25 jaar in het toerisme. Hij legt uit dat het project van het park ook past in een duurzame ontwikkeling, omdat het zich op toeristisch vlak onderscheidt dankzij de wetenschappelijke meerwaarde.

Zo worden er geowandelingen georganiseerd, met geologische en archeologische uitleg over het milieu en zijn biodiversiteit. Er worden ook charters en gedragscodes ingezet. ‘We moeten goed milieugedrag stimuleren’, zegt Alain Petit. ‘We proberen bezoekers aan te zetten tot duurzaam toerisme, met respect voor het milieu.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content