Caroline Pultz had een comfortabele job en salaris, maar iets zat haar dwars. Ze besliste daarom aan boord te gaan van de catamaran Nomade des mers, om twee jaar lang duurzame technologieën te testen en prototypes te ontwikkelen.
Oktober 2018. Caroline Pultz bingewatcht de reportagereeks over de Nomade des mers op Arte. Ze stuurt zelfs een bericht naar de bemanning. De jonge vrouw uit Visé is op zijn zachtst gezegd onder de indruk van het project – het creëren van een ecosysteem met energiezuinige technologieën. Op dat moment had ze nooit durven denken dat ze enkele maanden later zou worden uitgenodigd om zelf aan boord te gaan in de haven van San Francisco. ‘Twee weken lang ontdekten we biolabs – het equivalent van fablabs in de wetenschappelijke sector – aan land, en projecten om textiel te fabriceren op basis van bacteriën of om zelf insuline te maken.’
Na een roadtrip in de woestijn van New Mexico om bioklimatologische huizen of zogenaamde ‘earthships’ te bestuderen, wordt Caroline zich bewust van de technologische rijkdom op de boot. ‘Een miniwindturbine om telefoons op te laden, spirulina, die ultravoedzame alg, een kweek van eiwitrijke krekels, enz. Allemaal verbazingwekkende uitvindingen die ik al tijdens mijn studies had gezien. Van zodra ik weer in Luxemburg was, nam ik ontslag en wilde ik zo snel mogelijk terug.’
De binnenhuisarchitecte heeft op dat moment een contract bij een tegel- en sanitairzaak in het Groothertogdom. Ze ontwerpt er luxebadkamers met dure materialen, voornamelijk geïmporteerd uit Italië. Gezien het budget van haar klanten krijgt ze complete creatieve vrijheid. Anderhalf jaar lang dompelt ze zich onder in de wereld van high-end design en bestudeert ze de codes van wat in het Westen als glamoureus, begeerlijk en geaccepteerd beschouwd wordt. ‘De hele dag was ik op kantoor 2D- en 3D-plannen aan het ontwerpen achter een groot scherm. De enige momenten dat ik buitenkwam, was om een werf te bezoeken. Ik heb er veel geleerd, maar het was ook erg saai. Ik was niet overtuigd door mijn werk en door het feit dat ik producten verkocht die niet milieuvriendelijk waren.’ De ideale uitweg komt er wanneer de bemanning van de Nomade des mers, gecharmeerd door haar cv, Caroline uitnodigt hen te vergezellen op een reis. Haar missie: materialen van biologische oorsprong bestuderen en lowtech prototypes ontwerpen om ze esthetisch aantrekkelijk te maken.
Champignonlamp
Haar grootste wow-moment? ‘Toen ik op de catamaran aankwam en alle systemen zag waarover ik droomde tijdens mijn interieurprojecten. Plots besefte ik dat er een andere wereld mogelijk was.’
De levensstijl van de maatschappij aanpassen aan het milieu is geen bevlieging voor de twintiger. Als kind al stelt ze zich vragen bij het feit dat we onze behoefte doen in een porseleinen toiletpot, gevuld met drinkbaar water. Ze heeft nog geen duidelijke passie, maar geraakt al snel in de ban van Lego. Urenlang bouwt ze boerderijen, kastelen en boten. ‘Ik wilde mijn eigen wereld creëren en een levensstijl bedenken die logischer en beter leek.’ Op een dag maakt ze met plakband een kartonnen carrosserie vast aan haar fiets. ‘Ik fietste door de straten van mijn wijk, in Richelle, en stelde me voor dat ik de auto van de toekomst bestuurde. Ik dacht er een tijdje geleden weer aan toen ik een cursus volgde voor het maken van een velomobiel, een driewieler met een kuip van jutevezel of biomateriaal. Hij kan een snelheid van 90 km/u in rechte lijn bereiken, enkel door te trappen.’
Enkele jaren later wordt ze tijdens een bezoek aan de familie van haar moeder in Indonesië geconfronteerd met een wereld waar mensen douchen met een beker en regenwater. “‘oen zijn de kiemen gezaaid voor mijn fascinatie voor lowtech: eenvoudige, toegankelijke, herstelbare technologieën die beantwoorden aan specifieke behoeften.’ Haar professionele roeping vindt ze rond een broodje smos en kip-curry. Elke zondag in een snackbar in Visé vertelt haar medestudente wat ze leert in haar cursus binnenhuisarchitectuur. ‘Het maakte indruk op me, om na te denken over ruimtes die onze manier van wonen heruitvinden, onze gewoonten deconstrueren en de manier waarop we op deze planeet leven, herbekijken.’
Aan Saint-Luc, de kunstacademie van Luik, doet Caroline een reeks vernieuwende ontdekkingen. Die gebruikt ze gretig om haar projecten toe te spitsen op de nood om de natuur weer in huis te halen, om van de woonplaats een ecosysteem te maken waarmee de mens vervlochten is. ‘Ik wilde de manier waarop we de voorwerpen maken die ons omringen en ons leven beheersen, herbekijken. Ik moest dingen rechtzetten, de controle terugnemen.’ De theorie van haar vierjarige studie is een goede basis, maar de jonge vrouw vraagt zich af of ze moet kiezen voor een klassieke carrière aan een bureau of een alternatieve weg moet inslaan. Het antwoord komt er geleidelijk aan, dankzij haar Erasmus in Cluj-Napoca, Roemenië. ‘Een stad gemaakt voor studenten.’ Ze volgt er lessen in schilderen, video en beeldhouwen, en ontdekt er vooral een wereld van plantrekkers. ‘Er waren overal generatoren en gaskachels en mijn klasgenoten hadden een veel hoger ‘artisanaal’ niveau dan in België. Alleen al tijdens de schilderles was ik serieus onder de indruk. Die reis heeft me doen beseffen dat je veel kan doen met heel weinig middelen.’
Het is ook in deze periode dat Caroline een artikel leest over het werk van Phil Ross. De Amerikaanse kunstenaar is een van de pioniers van de myceliumarchitectuur. Hij gebruikt het ondergrondse deel van de paddenstoel om meubels te maken op zijn balkon. Wanneer mycelium in een substraat groeit – stro, organisch afval … – werkt het als een natuurlijke lijm die de elementen verbindt en zo een stevig materiaal vormt dat kan gebruikt worden als isolatie of om sponzen, hoeden of zelfs stoelen mee te maken. ‘De ontdekking van dit levende materiaal was een keerpunt in mijn leven. Mijn vrienden verklaarden me gek, maar een paar maanden later maakte ik mijn eerste lampenkap van champignons.’ Caroline wordt aangenomen door PermaFungi, een coöperatieve die oesterzwammen kweekt op een mengsel van stro en koffiedik dat elke ochtend in de straten van Brussel wordt verzameld. Het avontuur begint met vier maanden wetenschappelijk onderzoek met een designlab, om vast te stellen of PermaFungi’s champignoncompost bruikbaar is. ‘Daarna paste ik wat ik in het lab had geleerd toe om een productieprotocol te ontwerpen.’ Resultaat: de LumiFungi-lamp, die nog altijd op de markt is, drie jaar nadat zij de coöperatieve verliet.
Haar mantra? ‘Verander eerst jezelf, voor je de wereld verandert.’ (Pierre Rabhi)
Het ruime sop
In maart 2019 gaat Caroline aan boord van de Nomade des mers in Ensenada, Noord-Mexico. Klaar voor een rondreis door Midden-Amerika, op zoek naar lowtech initiatieven met technische, economische, sociale of milieudoelstellingen. Twee dagen later wordt de eerste lockdown afgekondigd. Het wordt onmogelijk om nieuwe contacten te ontmoeten. Ze kunnen niet anders dan voor anker gaan in verschillende baaien. Maandenlang staan ze op stand-by. Soms moeten ze zelfs een beroep doen op de zeewacht om voedsel te leveren. ‘We hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt om het interieur van de boot herin te richten. We wilden de lowtech waarover we beschikten zo goed mogelijk combineren om niet te veel energie te verbruiken en een echt ecosysteem te creëren aan boord.’ Een eenvoudig voorbeeld: droogtoiletten. Op de catamaran wordt het compost van organisch afval afgebroken door larven van de zwarte soldaatvlieg, een techniek meegebracht van een vorige reis naar Maleisië. Daarna gaat het door een biovergister, waaruit methaan wordt gewonnen om water te koken op het gasfornuis. Met één kilo compost kan vijf minuten gas worden verbrand.
Haar grootste risico? ‘Een stabiele job met een goed salaris in Luxemburg opzeggen om aan boord te stappen van de Nomade des mers. Mijn familie was daar heel ongerust over.’
Toen de piek van de pandemie voorbij was, koos de Nomade des mers weer het ruime sop. Guatemala, Nicaragua, Costa Rica, Panama … De binnenhuisarchitecte, die enkel een vaarbewijs heeft voor de Maas, leert nu de échte oceaan kennen … en zeeziekte. ‘Het duurde twee maanden voor ik me op mijn gemak voelde. Toen begon ik me aan te passen aan het leven aan boord en heb ik hands-on geleerd hoe de zeilen te bewegen en een kaart te lezen.’ Ze is getuige van pure zeilkunsten. Tussen Panama en Cuba profiteert de boot van een gunstige wind en stroming om in amper vijf dagen 13.000 kilometer af te leggen. ‘Aan boord testten we alles wat we aan land hadden ontdekt. De Nomad is een echt drijvend laboratorium. Wanneer we overtuigd waren en zagen dat het werkte, verspreidden we die informatie via tutorials op een Wiki-platform. Er zijn veel uitvindingen die al lang bestaan, maar waarvan we het verband nu pas begrijpen.’
Na meer dan vijf jaar op het water – waarvan twee met Caroline aan boord – is de Nomade des mers sinds 25 juni weer ’thuis’, na een feestelijke aankomst in Concarneau. ‘Geen eindpunt. Wel het begin van een nieuwe denkronde om al die uitvindingen aan het dagelijkse leven aan te passen. En eindelijk die fameuze auto van de toekomst te maken?
Haar belangrijkste data?
1996: ‘Release van de film La Belle Verte, het verhaal van een bewoonster van een gelukkige en geëvolueerde planeet die besluit de Aarde te bezoeken. Een komedie die geholpen heeft mijn visie te vormen.’
2014: ‘Ik lees een artikel waarin ik Phil Ross en zijn champignonstoelen ontdek.’
2019: ‘Mijn trip naar San Francisco, waar ik mijn eerste avontuur aan boord van de Nomade des mers beleef.’
2020: ‘Ik repareer een surfplank die alleen van paddenstoelen gemaakt is.’
2021: ‘Het overlijden van essayist Pierre Rabhi, een van de pioniers van de ecologische landbouw, die mij enorm geïnspireerd heeft.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier