‘Boeren, burgers, bedrijven, steden … Iedereen kan een deel van de oplossing zijn om de bijenpopulaties te redden’, zegt Bach Kim Nguyen. De onderzoeker van de ULiège werkt er al jaren aan en heeft nu eindelijk een efficiënte oplossing klaar.
Bijdrage tot de studie van de bijensterfte in België: dat was het onderwerp van zijn doctoraalscriptie aan de ULiège, na zijn studies Ingenieur in de agronomische wetenschappen in Gembloux. Bach Kim Nguyen is een van de weinige Belgische wetenschappers die zijn onderzoek heeft gewijd aan de oorzaken van de bijensterfte van gedomesticeerde en wilde populaties (384 in België geregistreerde soorten), die eind jaren negentig werd vastgesteld en nog altijd voortduurt.
‘Eerst stelden ze me voor mijn thesis te richten op de effecten van bepaalde pesticiden’, legt hij uit. ‘Maar ik volgde liever een meer holistische benadering. Want als na vier jaar onderzoek zou blijken dat de pesticiden in kwestie niet verantwoordelijk zijn voor het probleem, had ik geen oplossing. Noch voor de bijen, noch voor de imkers.
‘Daarom heb ik een inventaris gemaakt van alle mogelijke oorzaken van hun sterfte: ziekten door virussen, bacteriën, mijten enzovoort, tekortkomingen in hun voeding gelinkt aan het probleem van de biodiversiteit, en vervuiling – pesticiden, zware metalen enzovoort.
‘Tijdens mijn bezoeken aan de bijenkorven – gemiddeld 5000 per jaar in heel België – heb ik een vijftigtal verschillende symptomen in de kolonies vastgesteld. Dat was meteen het bewijs dat er niet slechts één oorzaak voor hun sterfte was.’
Oplossingen
Die globale benadering van problemen lijkt een rode draad te zijn in de carrière van Bach Kim Nguyen. ‘Ik ben er nog altijd van overtuigd dat we ons in de huidige situatie bevinden omdat we economie, milieu en het sociale van elkaar hebben gescheiden’, zegt de Doornikzaan van Frans-Vietnamese afkomst.
Lees verder onder de foto
Vanuit dit perspectief van krachtenbundeling, volgde Bach Kim Nguyen een MBA aan de Solvay Brussels School of Economics and Management. Daarna lanceerde hij zijn eigen bedrijf. ‘Maar mijn startmodel was niet het juiste’, geeft hij achteraf toe. ‘Dankzij mijn onderzoek kon ik de bijen laten leven. Ik produceerde honing, en met de inkomsten kweekte ik bijen die ik aan imkers en imkerscholen gaf. Maar zo bleef ik in een systeem dat gebaseerd was op volume en product. Ik regenereerde de bijenpopulaties zodat de imkers hun activiteit konden voortzetten, maar ik loste het probleem niet op. Ik redde de bijen niet.’
De vijf belangrijkste oorzaken voor het verdwijnen van de biodiversiteit zijn vervuiling, klimaatopwarming, landgebruik, overexploitatie van hulpbronnen en invasieve soorten.
Bach Kim Nguyen besefte dat hij het probleem op een veel bredere manier moest aanpakken. Naast de bij zijn er alle bestuivende insecten. En naast de bestuivers is er de kwestie van de menselijke gezondheid en onze voeding. Want zonder bestuiving geen fruit of groenten.
‘Alles is met elkaar verbonden. De vijf belangrijkste oorzaken voor het verdwijnen van de biodiversiteit zijn vervuiling, klimaatopwarming, landgebruik, overexploitatie van hulpbronnen en de aanwezigheid van invasieve soorten. Al zaken die moeten worden aangepakt om de bijen te redden. Waarschijnlijk zal het onze generatie niet meer lukken. Maar ik denk aan mijn kinderen en kleinkinderen. Dat is wat me elke dag op de been houdt.’
10.000 sensoren
Met BeeOdiversity, de sociale onderneming die hij tien jaar geleden oprichtte, hadden Bach Kim Nguyen en zijn partners een geniale ingeving om onderzoek om te zetten in concrete, positieve acties: samenwerken met de bijen om de milieukwaliteit te beoordelen.
‘Tijdens mijn thesis nam ik verschillende stalen in de bijenkorven: van de was, de bijen zelf, de nectar (die hen voorziet van suiker) en het stuifmeel (dat hen voorziet van eiwitten en aminozuren). Door die in het laboratorium te analyseren, kon ik nagaan of er schadelijke pesticiden of zware metalen in hun omgeving waren, en kon ik bepalen van welke planten het stuifmeel afkomstig was om de biodiversiteit te beoordelen.
‘In een bijenkorf zitten 50.000 diertjes, waaronder 10.000 werkbijen die in een gemiddelde straal van 1,5 kilometer vliegen. In één jaar brengen ze bijna 4 miljard staaltjes terug. Dat kan geen enkel instrument.
‘Met BeeOdiversity hebben we een toestel ontwikkeld dat voor de bijenkorf wordt geplaatst en elke dag staaltjes verzamelt. Zo kunnen we pesticiden identificeren, de biodiversiteit meten, de aanwezigheid van invasieve planten opsporen en analyseren of er in bepaalde periodes van het jaar niet genoeg planten zijn.’ Een unieke service, bijvoorbeeld voor waterproducenten die de balans willen opmaken van hun grote waterwingebieden.
Lees verder onder de foto
Het doel van BeeOdiversity is oplossingen op maat te bieden, in samenwerking met alle belanghebbenden. ‘Als we bijvoorbeeld pesticiden vinden, stellen we de landbouwers een stappenplan voor om de situatie te verbeteren, rekening houdend met de economische moeilijkheden waarmee ze te kampen hebben. De eerste positieve stap zou kunnen zijn de pesticiden ’s avonds te gebruiken in plaats van overdag. En uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling ze niet meer te gebruiken.’
Samenwerking
Het probleem is urgent, maar vereist geduld en vastberadenheid. En die werpen uiteindelijk vruchten af. Dat stelde Bach Kim Nguyen vast tijdens zijn samenwerking met de gemeente Knokke-Heist, die in 2014 begon.
‘In het begin, toen er maar één persoon aan het planten was, zag ik geen verandering in mijn metingen. Vandaag planten ze elk jaar met duizend en is het aantal plantensoorten verviervoudigd. De concentratie van de zwaarste werkzame stoffen is met meer dan de helft verminderd en we hebben nieuwe insectensoorten geïnventariseerd, met name bestuivers. Het werkt dus! Daarom zeg ik dat iedereen een deel van de oplossing kan zijn: boeren, burgers, bedrijven, steden … Door iedereen de kans te geven actie te ondernemen, kunnen we alle parameters verbeteren.’
Vandaag is BeeOdiversity actief in 17 landen met een team van zowat 15 mensen. De onderneming is verantwoordelijk voor meer dan 40.000 aanplantingen per jaar en werkt aan het terugdringen van meer dan 50 verschillende pesticiden. Ze wil in de toekomst haar gegevens voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk maken. Het bedrijf ontwikkelt momenteel tools waarmee het iedereen kan adviseren over planten die niet alleen voldoen aan esthetische eisen in termen van kleur, hoogte en bloeiperiode, maar die ook het milieu ten goede komen, in functie van de analyses in het betrokken gebied. Dankzij de bijen, en voor de bijen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier