‘Wij zijn al zo lang gewend aan het idee dat de kerk tot de privésfeer hoort’, merkt predikant Leen Bosgra op na een ontmoeting met een afvaardiging van de Rwandese protestantse kerk. ‘Bij ons zijn de verbindingen met de economie sinds lange tijd verloren.’
Onlangs was een afvaardiging van de Rwandese protestantse kerk in ons land. Ze bezochten kerken en hadden ook een ontmoeting met een aantal besturen. Zij verbazen zich dan over de teruggang in België en alle kerken die gesloten worden. Eenvoudig omdat er nog maar weinig gelovigen zijn en de kerken de aansluiting met jongeren maar moeilijk kunnen vinden. In Rwanda doet men niet anders dan met veel moeite nieuwe kerken bijbouwen. Wij denken dan al gauw: ach ze zullen ooit wel wijzer worden in Rwanda, als de moderne wereld open gaat en hun jongeren reizen gaan maken naar het westen. Maar toen de Rwandese predikant begon te vertellen over de dagelijkse gang van zaken in zijn kerk werd ik gauw genezen van mijn vooroordeel. Het werd een praktische les over de kerk midden in het leven. Simpel en doeltreffend. Een spiegel voor de westerse gelovige.
‘Met een lege maag kan je niet bidden’
“Natuurlijk vieren wij samen onze kerkdiensten op zondag”, zo vertelde hij. “Maar door de week houden wij ons bezig met twee zaken die fundamenteel zijn voor het gewone leven in Rwanda: de verzoening tussen de partijen, die elkaar tijdens de genocide naar het leven stonden én de bestrijding van de armoede”. Op die armoede, of liever de aanpak ervan, ging hij uitgebreid verder. Er bestaat een werkgroep, die beschikt over microkredieten en die er voor zorgt dat de mensen bij de kerk een koe, een geit, een paar kippen of konijnen kunnen kopen. Daarmee kunnen zij zelf in hun onderhoud voorzien. Verscheidene leden van de kerk zijn verder nauw betrokken bij de opleidingen aan kansarme jongeren. Als zij niet in staat zijn een opleiding te volgen, wordt hen een praktisch vak geleerd.
De spreker liet vervolgens een foto zien, waarop een groep meisjes hun net verdiende naaimachine in ontvangst namen. Ze hadden een opleiding genoten en uiteindelijk kregen ze de apparatuur (met de hand bediend) voor de helft van de prijs mee. Voor de rest van de kosten is een fonds van de kerk beschikbaar.
Kerk midden in de wereld van alledag
Er is dus een kerk in midden Afrika die het klaarspeelt om het geloof te verankeren in de economie van het gewone leven. Ze hebben daar geen uitgebreide studie van gemeente-opbouw voor nodig, maar houden zich in alle eenvoud bezig met koeien, kippen, naaimachines, bakstenen en niet te vergeten: goede sociale verhoudingen. Kortom: de kerk staat er midden in de wereld van alledag en bereikt mensen in hun strijd om het bestaan. Voor hen valt geloven samen met de verantwoordelijkheid voor ‘weduwen en wezen’. Als zij hun Bijbel lezen, valt die open bij het hoofdstuk over het recht op leven voor alle bewoners van het land. Van hen moesten we horen dat je niet kunt bidden met een lege maag.
Voor een westerling is dat verbazend. Wij zijn er al zo lang aan gewend aan het idee, dat de kerk bij het domein van de privéwereld hoort. Bij ons zijn de verbindingen met de economie sinds lange tijd verloren. Het bezorgde de kerk al heel vroeg een geduchte kritiek van Marx, die vond dat geloven voor de arbeiders eerder een belemmering vormde in hun emancipatie. Godsdienst is als ‘opium’ voor het volk, foeterde hij. Ook al is dat nu misschien achterhaalde filosofie, er valt moeilijk aan te ontkomen dat geloven bij ons voor het merendeel een intellectuele oefening is. Met alle respect natuurlijk en ook met de erkenning dat de kerk altijd oog heeft gehad voor maatschappelijke noden. Maar waar zijn de koeien gebleven, de naaimachines en de ontmoetingen tussen mensen die diep gekwetst en verwond zijn? Waarom zoeken we niet een stevige verankering in de economische realiteit?
Basisinkomen
Laat ik de dingen anders stellen, voordat men mij voor een romanticus verslijt. Ik stel voor dat de kerk in België (het liefst in oecumenisch verband) zich serieus bezig gaat houden met een programma voor de nivellering van de inkomens. In Zwitserland is dat kort geleden mislukt. Men had er een referendum georganiseerd dat aan de bevolking de vraag voorlegde of men een basisinkomen voor iedereen wilde. In het land met, naar de traditie wil, de vele geheime bankrekeningen was deze gelijkschakeling een brug te ver. Het idee werd weggestemd.
Maar wat in Zwitserland niet haalbaar bleek is toch niet per se onmogelijk. Wie weet is er een meer uitgekiende strategie te bedenken om het wel te laten lukken. De kerken zouden de dingen helder kunnen zeggen. Dat gezag hebben ze nog steeds. Een redelijk inkomen is ieders recht. Een onredelijke opeenhoping van kapitaal in één zak is onrecht. Een ‘eerlijk delen’ fonds kan dat vervolgens geloofwaardig maken. De kerk heeft een schat aan wijsheid in huis over sociaal recht. Ze zou zinnige kritiek kunnen geven op de vanzelfsprekendheid van privaat bezit. Bestaan is een recht van iedereen. Dat geldt niet alleen voor de waardigheid van de mens en de gelijke behandeling. Economisch moet het ook zichtbaar zijn. Het oude motto ‘Bid en werk’ is niet ouderwets.
Leen Bosgra is predikant voor de Protestantse kerk Bethlehem (Huis van Brood) in Anderlecht.
De (s)preekstoel van Knack.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier