Paars-groen heeft de grootste moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. De begroting 2002 is een banale crisisbegroting.

De regering lapt dus de Europese stabiliteitsnorm aan haar laars, die de bedoeling heeft met aanhoudende begrotingsoverschotten de staatsschuld te dempen. Die is onder paars-groen wel gedaald van 115 tot 107 procent van het bbp, maar dat blijft gigantisch. De daling is bovendien nauwelijks een gevolg van afbetalingen, wel van het eenvoudige statistische feit dat dit bbp de laatste jaren dankzij een florerende economie groter is geworden. Europa zal het niet leuk vinden, maar de Unie krijgt nu van alle lidstaten ‘rode’ begrotingen ingediend. Met een begroting in evenwicht behoort België nog tot de beste twee of drie leerlingen van de Europese klas. Alleen torst niet één lidstaat, behalve Griekenland, zo’n grote staatsschuld als België.

De tijd van de peptalk is voorbij. In het parlement bekende de premier dat er economische en financiële problemen zijn _ ’11 september’ heeft die alleen maar verscherpt en de globale oorlog verwekt nu veel onzekerheid. De belastinginkomsten dalen en de sociale uitkeringen verhogen. Maar Verhofstadt is geen pessimist. Na een negatieve economische groei in het tweede en derde kwartaal dit jaar verwacht de regering een begin van opleving in het vierde kwartaal _ er valt nog niet veel van te merken _, een heropleving tot anderhalf procent groei volgend jaar en het dubbele in 2003. Goudhamster Vande Lanotte rekent voor zijn cijfers voorzichtig met slechts 1,3 procent groei, zoveel te beter als de toekomst welvarender blijkt te zijn.

RENTE OP STAATSSCHULD VERLAAGT

Het is merkwaardig dat de regering nog geen cijfers op papier heeft staan. Zij moest te haastig werken. De princiepsbeslissingen zijn genomen, maar pas deze week is de federale begroting 2002 echt rond. De uitgaven zullen rond de 1800 miljard frank (omtrent 45 miljard euro) schommelen, waarvan 580 miljard frank (14,4 miljard euro) voor rentebetalingen op de staatsschuld. Ongeveer eenderde van het belastinggeld gaat naar interest op de schulden die de opeenvolgende regeringen in de voorbije kwarteeuw hebben opgestapeld. Op dat punt is de economische crisis nog een meevaller. Omdat de rente zo sterk gedaald is, spaart de regering 40 miljard frank (992 miljoen euro) interestbetalingen uit.

Wat de ploeg van Verhofstadt bijeen heeft gepuzzeld, is een doodgewone crisisbegroting. Ze zet de tering naar de nering. Nu de economie in nood verkeert _ de bedrijfsherstructureringen blijven mekaar snel opvolgen, de werkloosheid is fel aan het stijgen gegaan _, zou het raadzaam zijn ze een financiële medicatie te geven. De premier noemt dat wel een prioriteit, maar daar is weinig van te merken, wegens geen geld.

Zo is de bij herhaling beloofde tweede socialelastenverlaging, die de concurrentiekracht van de ondernemingen zou versterken, gesneuveld. De operatie dreigde heel veel te kosten omdat ze gekoppeld was aan de verhoging van de sociale uitkeringen. Die komt er dus evenmin. Zowel werkgeversverenigingen als vakbonden zijn heel erg in hun wiek geschoten en daardoor komt de rondetafel van minister van Sociale Zaken en Pensioenen Frank Vandenbroucke (SP) in het gedrang. Een groot actieplan voor de modernisering van de sociale zekerheid tegen het einde van het jaar is nog nauwelijks denkbaar.

LAGERE VENNOOTSCHAPSBELASTING

De sociale mini-operatie is een poging om de sociale partners te sussen. Een vroeger besliste verhoging van de uitkeringen gaat door, met een bescheiden 10 miljard frank (248 miljoen euro) voor leefloontrekkers, oudere gepensioneerden en werklozen. De werkgevers krijgen als troost een gelijkwaardig bedrag aan sociale kortingen. Dat is geen vers geld, maar de loutere doorgroei van de stimulansen van de banenplannen. Over die 9,8 miljard frank (243 miljoen euro) moeten ze bovendien nog met de bonden onderhandelen, die ze het liefst zien gebruiken voor de werkgelegenheid van jongeren en ouderen. Tegelijk zal minister van Werkgelegenheid Laurette Onkelinx (PS) proberen de zeventien bestaande werkgelegenheidsplannen te vervangen door één basisstelsel, met alle kortingen en één potje, te verdelen onder alle ondernemingen.

Minister van Financiën Didier Reynders (PRL) haalt dan weer de bezem door de vennootschapsbelasting, inclusief de crisisbelasting. Het belastingtarief daalt van afgerond 40 tot 34 procent. Dat lijkt indrukwekkend, maar het kost de schatkist niets, want ook de fiscale aftrekposten verminderen. Van de belofte om de vennootschapsbelasting tot 30 procent te laten zakken, valt niets meer te horen _ van de belastingverlaging voor de ondernemingen in Vlaanderen evenmin.

Aan de wettelijk geplande verlaging van de vennootschapsbelasting raakt de nieuwe begroting niet. Dat zou onverstandig zijn in het laatste kabinetsjaar van paars-groen, zo net voor verkiezingen. De belastingverlaging in 2002 is evenwel niet indrukwekkend. Ze weegt 10 miljard frank (248 miljoen euro), plus de verdere afschaffing van de crisisbelasting, plus de verhoging van de forfaitaire beroepskosten, wat staat voor een gemiddelde winst van 2000 frank (50 euro). De daaruit volgende verhoging van de koopkracht is wellicht te klein om de gezinnen tot consumptie aan te zetten _ rollend geld is de motor van elke economie.

MEDISCHE WERELD OP OORLOGSPAD

Structurele besparingen bevat de nieuwe begroting niet. Tenzij in de ziekteverzekering, en dan nog. Het budget van de ziekteverzekering, dat van de overheidsfinanciën en van de sociale zekerheidskas komt, stijgt volgend jaar met 7,2 procent tot 581,5 miljard frank (14,41 miljard euro). De groeinorm van 1,5 procent, daarna 2,5 procent per jaar, is volledig vergeten. Maar die spectaculaire groei beantwoordt niet aan wat ziekenfondsen, artsen en de anderen op het veld zeggen nodig te hebben. De ‘besparing’ beloopt 19,2 miljard frank (476 miljoen euro). Daarmee jaagt minister Vandenbroucke iedereen tegen zich in het harnas: de artsen en de andere gezondheidswerkers die inleveren via de index, de geneesmiddelenindustrie die opnieuw veel minder kan afzetten, de kinesitherapeuten die de activiteit van hun winkel zien beperken. De apothekers komen er het beste af. Hun distributiemarges krimpen, maar zij zullen dat winstverlies ongetwijfeld doorberekenen aan de zieken.

Bovendien zit Frank Vandenbroucke met een diepe rancune. VLD-voorzitter Karel De Gucht noemde hem een slecht minister, omdat hij de grote verschillen in de medische consumptie tussen Vlaanderen en Wallonië niet onder controle krijgt. De Gucht wil daarom de ziekteverzekering splitsen en daarmee is het thema in het politiek debat ingevoerd.

Nieuw beleid? Daarvoor is geen geld. Tijden van schaarste vereisen meer creativiteit, zegt Verhofstadt. Vandaar dat de plannen voor de afschaffing van de Senaat en de invoering van een kiesdrempel en zelfs de verkeersveiligheid zoveel aandacht krijgen in het begrotingsdebat. Een beetje afleiding is de regering welkom.

PERSONEELSSTOP IN OVERHEIDSDIENSTEN

De overheidsdepartementen zijn op dieet gezet, net als in vroegere crisistijden. Terwijl hun uitgaven de voorbije jaren met anderhalf procent stegen, mogen ze volgend jaar met niet meer dan een half procentje groeien. Bijgevolg geldt een bijna volledige vacaturestop. Dat is goed voor een besparing van 12 miljard frank (287 miljoen euro).

Enkele excellenties hadden geluk, anderen veel ongeluk. Staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Eddy Boutmans (Agalev) krijgt onverhoopt opslag, maar dat is alleen om de ‘Afrikaanse verplichten’ te kunnen financieren. Minister van Financiën Didier Reynders kan belastingambtenaren in dienst nemen, wat eigenlijk meer een investering dan een uitgave is. Luc Van den Bossche (SP), de minister van Ambtenarenzaken en Modernisering, zet zijn Copernicushervorming voort, maar met minder geld. Minister van Justitie Marc Verwilghen (VLD) ziet z’n masterplan afgeslankt tot een veel goedkoper stappenplan. En _ het kon niet uitblijven _ minister van Binnenlandse Zaken Antoine Duquesne (PRL) krijgt de opdracht te besparen op de politiehervorming. Het statuut van de federale politiemannen is te royaal.

Vice-premier en minister van Begroting Johan Vande Lanotte waakt over zijn Zilverfonds. Die spaarpot om de toekomstige pensioenen te kunnen uitbetalen, is voorlopig een fonds om de staatsschuld te stoppen. De pensioenwaarborg van het fonds treedt pas in werking als de staatsschuld tot 60 procent van het bbp is gedaald. Er zit 25 miljard frank (620 miljoen euro) in het Zilverfonds, en volgend jaar komt er evenveel bij. Opnieuw gaat het niet om op de staatsuitgaven bespaard geld, maar om uitzonderlijke inkomsten zoals de bijdrage van de Nationale Bank, het dividend van Belgacom en het eventuele overschot van de sociale zekerheid.

Guido Despiegelaere

Structurele besparingen bevat de nieuwe begroting niet.