De oprichting van de Europese economische en monetaire unie in de jaren negentig stimuleerde de economie niet, integendeel. De ‘normen van Maastricht’ verplichtten de lidstaten tot pijnlijke besparingen. Onder die inspanningen kreunde de economie, het aantal werklozen in de Unie klom tot twintig miljoen. Was wellicht de economische euforie in de jaren rond de eeuwwisseling daar het gunstige gevolg van? De toenmalige hoge groeicijfers lijken veeleer een gevolg te zijn van de nieuwe (technologische) economie en van de fall-out van het Amerikaanse economische wonder. In hun val hebben die twee stimuli trouwens de Europese economie meegesleurd. De Europese Centrale Bank poogde dat aanvankelijk nog te ontkennen, maar moest dan toegeven dat de euro Europa niet kon redden.
De euro is nu opnieuw een stokebrand voor de economie. De invoering van het nieuwe geld remt de daling van de inflatie af, zodat de rente hoog blijft, net nu de teruglopende economie goedkoop geld nodig heeft. Hoe werkt dat?
In het vooruitzicht van de overstap van de nationale munt naar de eenheidsmunt past de handel zijn prijzen aan, opwaarts. Die prijsstijging dreigt zich de komende tijd nog te versterken. Zo komt het dat het prijsniveau slechts lichtjes daalt, terwijl alle elementen voorhanden zijn voor een afremmende inflatie, daling van de energieprijzen inbegrepen. De inflatie in de eurozone verzwakte slechts een beetje, tot 2,5 procent _ in België steeg ze zelfs afgelopen maand. Minister van Economische Zaken Charles Picqué (PS) maakt zich zorgen over de europrijzen, zijn buitenlandse collega’s evenzeer. Maar er een rem opzetten, is zeer moeilijk, een prijsblokkering is politiek nauwelijks haalbaar.
Gezien de bestaande inflatie doet de Europese Centrale Bank koppig. Haar taak is het te waken over de stabiliteit van het geld en zolang de muntontwaarding, de inflatie dus, niet tot twee procent is gedaald, houdt zij de rente hoog. Hoge rente is de vaste monetaire techniek om een munt te beschermen. Centraal bankier Wim Duisenberg verraste eind oktober iedereen door de rente ongemoeid te laten. Pas volgend jaar misschien eens…
Die voor de huidige omstandigheden hoge rente hindert het economisch herstel. Lenen om te investeren is voor de ondernemingen te duur. De Europese bouwmarkt, die op hypotheekleningen draait, stort ineen. De gezinnen wagen zich liever niet aan consumentenkrediet _ als gevolg van het zwakke consumentenvertrouwen gaat het geld nu naar de spaarbank.
Bijgevolg: de invoering van het eurogeld remt, via de inflatie en de rente, de economische groei af. De Europese rente staat op 3,75 procent, de Amerikaanse is tot 2 procent gedaald. Dat geeft een groot verschil in de economische dynamiek. De Amerikaanse Federal Reserve stelt alles in het werk om met zijn monetaire politiek de economie aan te zwengelen.
Het beleid van de Europese monetaire autoriteit versterkt de spanningen met de Europese politici. De Belgische minister van Financiën Didier Reynders (PRL), nu ook EU-voorzitter, uit publiekelijk kritiek op het stugge Frankfurt. Steeds meer van zijn collega’s uit de eurozone scharen zich achter zijn aanmerkingen. Omdat de Centrale Bank weigert de economie monetair te ondersteunen, moeten de regeringen het wel via hun begrotingen doen. In de oude Keynesiaanse traditie pompen de regeringen van de eurolanden belastinggeld in de economie. Met als neveneffect dat de inspanningen van ‘Maastricht’ voor de begrotingssanering verloren dreigen te gaan. Menige eurolidstaat heeft opnieuw deficitaire rekeningen. Het Europese stabiliteitspact staat op de helling.
De eenheidsmunt is er voor de tweede keer mede oorzaak van dat de werkloosheid stijgt. Op de weldaden van de euro blijft het wachten.
Guido Despiegelaere
