Haast alle parlementen ter wereld zijn gebouwd naar een negentiende-eeuws model en komen daardoor nogal wereldvreemd over. ‘Door de architectuur aan te passen aan deze complexe tijden, zouden mensen weer meer voeling kunnen krijgen met de politieke besluitvorming’, zeggen architecten David Mulder en Max Cohen de Lara.
‘Zoals de mise-en-scène in het theater de verhouding tussen de acteurs bepaalt, zo heeft de architectuur van een parlement grote impact op de politieke cultuur. En vice versa.’ Dat is de belangrijkste conclusie van Parliament, een boekvan David Mulder en Max Cohen de Lara van het Amsterdamse architectenbureau XML. Zes jaar geleden al werd hun interesse gewekt door de verschillende debatculturen in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. In Londen, waar meerderheid en oppositie recht tegenover elkaar zitten, gaat het vaak heftig toe, terwijl de debatten in de halve cirkel van het Haagse parlement veel tammer zijn. Gefascineerd door die klaarblijkelijke wisselwerking tussen architecturale vorm en politieke toon besloten de twee architecten de nationale parlementen van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties onder de loep te nemen. En wat ze ontdekten, is wel heel frappant: zonder uitzondering kunnen alle parlementen bij vijf hoofdtypes worden ondergebracht. Naast de Britse blokken tegenover elkaar en de halve cirkel die we onder meer kennen van de Belgische Kamer, zijn er ook nog het hoefijzer, de cirkel en de ‘schoolklas’.
‘Mensen denken graag dat hun parlement uniek is en uiting geeft aan een specifieke nationale identiteit, maar dat is dus niet zo’, zegt David Mulder. ‘Geen enkel parlement dat we onderzochten, bleek een compleet afwijkende vorm te hebben.’ Veelzeggend is dat die vijf types grotendeels uit de negentiende eeuw stammen. Aan architecturale vernieuwing doen de parlementen duidelijk niet. Noch in de oude Europese staten, noch in voormalige kolonies die pas in de vorige eeuw onafhankelijk werden. ‘Dat vind ik best schokkend’, zegt Max Cohen de Lara. ‘Terwijl onze samenleving in niets meer lijkt op die van twee eeuwen geleden, is er in al die tijd amper iets veranderd aan de plek waar de belangrijkste beslissingen over onze toekomst worden genomen.’
Geen wonder dat zo veel burgers amper nog voeling hebben met de politieke besluitvorming. ‘Vaak vergroot de architectuur van een parlement de kloof met de burger nog’, legt Cohen de Lara uit. ‘Zestien parlementen over de hele wereld hebben we daadwerkelijk bezocht, en heel vaak hadden we het gevoel dat we in de negentiende eeuw waren beland. Veel zalen zijn neoclassicistisch, met veel nationale symbolen, donker hout en pluche. Daardoor lijkt het alsof wat daarbinnen gebeurt niets met de wereld buiten de muren van het parlement te maken heeft. Alleen al door die vormgeving aan te passen, zouden mensen zich meer verbonden voelen met de politieke besluitvorming.’
Wat volgens de architecten ook niet helpt, is dat veel cruciale beslissingen tegenwoordig elders worden genomen. ‘De plenaire zaal wordt daardoor meer en meer een theater waar alleen maar besluiten worden bekrachtigd die onder meer in commissiezalen en internationale fora zijn gemaakt’, aldus Mulder. ‘Het zou veel beter zijn om alle vergaderingen weer zo veel mogelijk in het parlement te laten plaatsvinden en de setting van de zaal aan de gelegenheid aan te passen. Bij een hevige discussie tussen de coalitie en de oppositie over een heet hangijzer zou de ruimte bijvoorbeeld in tweeën verdeeld kunnen worden. Zoeken alle parlementsleden samen naar een compromis, dan lijkt een halve cirkel meer aangewezen. Commissievergaderingen zouden dan weer beter in een kleinere opstelling plaatsvinden, terwijl de overige parlementariërs van de zijkant toekijken. Niet alleen komt zo’n aanpak het debat ten goede, de burgers zouden het opzet ook beter begrijpen.’
Burgercomités allerhande roepen ook steeds vaker om meer transparantie. Ondanks alle pogingen om zittingen van het parlement via camera’s en webcams de huiskamers binnen te brengen. ‘Het probleem is dat je in de meeste parlementen letterlijk niet kunt binnenkijken’, zegt Max Cohen de Lara. ‘Een uitzondering is de Duitse Bundestag, waar je door een glazen koepel de zaal ziet. Dat is een voorbeeld van hoe architectuur op een speelse manier de band tussen burgers en politiek kan aanhalen. Architectuur kan de democratie niet redden, maar ze kan er wel voor zorgen dat mensen zich weer meer verbonden voelen met wat er in hun parlement gebeurt.’
Max Cohen de Lara en David Mulder, Parliament, ?25. Meer informatie: www.parliamentbook.com
DOOR ANN PEUTEMAN
‘Architecturale vernieuwing kan de kloof met de burger verkleinen.’
‘In de meeste parlementen kun je letterlijk niet binnenkijken.’
