Tegen het einde van de voorbije verwoestende beursweek werden her en der, zelfs in rechtse kringen, de gipsen borstbeelden van de heilige Karl Marx en zelfs van Rosa Luxemburg uit de opslag gehaald en afgestoft, en werd met het Communistisch Manifest in de hand georakeld over ‘de centralisatie van het krediet in staatshanden’. Medeburgers van liberale gezindte kregen het in de omgang en in krantencolumns plots zwaar te verduren. Alsof de bevrijding door Paars nooit had plaatsgevonden.

Doch afgelopen maandag, met alle beurstabellen opnieuw hoog in het groen, verdwenen de borstbeelden van Marx en Luxemburg snel weer naar de kelder.

Het vertrouwen in de geldmarkten was weer hersteld, zo heette het.

En vertrouwen is, dat weten we nu, de basis voor commer-cieel krediet. ‘Een man in wie ik geen vertrouwen heb, krijgt van mij geen geld, zelfs niet in ruil voor alle schuldbekentenissen in heel het christendom.’ De kruimige belijdenis is van John Pierpont Morgan, die in oktober 1907, in één nacht, in zijn eentje, enkele financiers onder druk zette en zo de ineenstorting van Wall Street voorkwam. Een onderneming die nu talloze bijeenkomsten van nationale banken, van vertegenwoordigers van de zeven rijkste landen, de staatshoofden en regeringsleiders van de landen in de eurozone vergde, gevolgd door het massale uitstrooien van regeringsgaranties en van gigantische hoeveelheden dollars en euro’s door centrale banken over de nooddruftige financiële instellingen.

Het onderlinge vertrouwen tussen de banken was immers compleet weg. Het hele bankensysteem leek wel uitgewoond. Wat aanleiding gaf tot surrealistische situaties.

Zo stroomden vorige week, in enkele dagen tijd, miljarden euro’sspaargeld van Fortisrekeningen naar een aantal concurrerende banken. Met het doorsmelten van de beursstoppen en het geschonden vertrouwen in de markten hadden deze banken, die de nieuwe klanten nochtans een degelijke rente op hun spaarboekje beloofden, geen andere keuze dan al dat geld opbrengstloos te parkeren bij de Nationale Bank.

Nu de orde en tucht op de beursvloer werden hersteld, worden de eerste kostenramingen gemaakt. De grootaandeelhouders van Fortis, die miljarden verloren welke nu ook aan de economie worden onttrokken, vinden elkaar deze week om hun claims te bundelen tegen onder meer de Belgische staat. Want die heeft volgens hen al te snel en zonder hen te raadplegen de grootbank ontmanteld. Intussen weten ook die aandeelhouders dat de verdeeldheid binnen de regering over de deconstructie van Fortis verregaand was en op een haar na tot de val van de meerderheid leidde.

De federale regering heeft intussen een soortement van begroting bijeengefantaseerd. Het wordt haar zelfs niet kwalijk genomen. Want de kostprijs en de onvermijdelijke economische neerslag van de crisis vallen vooralsnog niet te becijferen.

Volgens Henri Bogaert van het Planbureau, verderop in het blad, tellen we in 2009, als gevolg van de crisis, 35.000 werklozen meer. Bij Fortis wordt met 3000 ontslagen gerekend. De omvang van de intussen door de industrie geschrapte investering moet nog worden berekend.

Ook de Europese Unie is na het ban-kendebacle toe aan een grondige zelfanalyse. ‘De Europese Commissie’, zo stelt Etienne Davignon, oud-eurocommissaris en gewezen patron van de Belgische financiële milieus, in dit blad, ‘had veel eerder moeten zeggen dat er een fundamenteel probleem was in plaats van alleen maar te klagen dat de lidstaten niet meewillen.’

Maar er is meer. Tot vlak voor de lancering van de muntunie en de euro waarschuwden kopstukken van de Bundesbank in een nota dat een muntunie alleen kan overleven als er sprake is van een politieke integratie, zo niet zou er in tijden van heftige verstoringen van de geldmarkten van onderlinge solidariteit tussen de lidstaten geen sprake zijn.

Toen al woedde in Europa een grote discussie over de keuze tussen wat de Fransman Alain Minc noemde: ‘le désordre anglo-saxon et l’état républicain’.

Afgelopen zondag werd in Parijs nog maar eens gekozen voor ‘l’état républicain’. Of duidelijker gezegd: elk voor zich. Die keuze brengt op termijn de muntunie in gevaar. De bankencrisis is een ernstige waarschuwing.

door Rik Van Cauwelaert