Regisseur Guido Wevers over Peter Handkes ?zonder woorden? in het MMT.

HET MECHELS Miniatuurtheater (MMT) viert zijn veertigjarig bestaan met het jongste stuk van Peter Handke, een auteur die je niet direct bij het MMT verwacht. Van de feestelijke gelegenheid wordt gebruik gemaakt om aanknoping te zoeken bij nieuwere spelvormen, aldus de intentieverklaring. Met een stuk ?zonder woorden? en 352 ?rollen? is daar alle kans toe.

Handke kwam de jongste maanden in de actualiteit met zijn controversiële boek ?Gerechtigheid voor Servië?, waarin hij onder meer vraagtekens zet bij de internationale berichtgeving over de oorlog in ex-Joegoslavië. Ook als roman- en toneelschrijver blijft Handke fascineren. De Tijd speelt van hem ?Over de dorpen? (1982), en het MMT waagt zich aan ?Het uur dat we niets van elkander wisten? (1992). Daarvoor werd Guido Wevers aangetrokken die voor het eerst in ons land regisseert.

Wevers, afkomstig uit Maasmechelen, studeerde af in Maastricht als dramadocent. Hij bleef in Nederland en regisseerde bij verschillende gezelschappen stukken van onder meer Shakespeare, Goldoni, Kroetz en Mnouchkine. Van 1986 tot 1990 was hij artistiek leider van Tryater, een Fries beroepsgezelschap in Leeuwarden, en in 1990 begon hij in Maastricht met de ?theaterwerkplaats? Het Kruis van Bourgondië waar jonge regisseurs de kans krijgen om zich in een professioneel en Europees (meertalig) gericht kader te ontwikkelen.

Aanvankelijk wou Wevers via audities een aantal ?acteurs en liefhebbers? aantrekken om de vijftien MMT-spelers aan te vullen en het grote aantal rollen in Handkes stuk beter te kunnen bezetten. Dat deed hij uiteindelijk niet. ?Als ik het mij makkelijker maak door er figuranten bij te halen, dan raak ik aan de essentie van het stuk,? aldus Wevers, ?want dit is een stuk dat de fundamentaliteit van een ensemble nodig heeft.? Dus liever een kleine ploeg waarvan de spelers in éénzelfde richting denken over theater dan een uitgebreide cast waarin geen eenheid van gedachte zit.

GUIDO WEVERS : In dit stuk gebruikt Handke de verbeelding van het theater om de hedendaagse samenleving ?beleefbaar? te maken. Je vindt sporen terug van een hunkering naar een tijd dat er nog een gemeenschap was. Hunkering naar de momenten van gezamenlijke herinnering, alsof we dat collectieve geheugen nu kwijt zijn. Handke vraagt zich af hoe het ons lukt om überhaupt nog met elkaar om te gaan. Hij schetst een samenleving, geeft er geen kritiek op en biedt evenmin een perspectief. Hij toont een maatschappij op een manier dat zijn tonen troost oplevert. Hij stelt vragen over wat we nog aan waarden hebben overgehouden, zonder er een expliciet antwoord op te geven.

Zoiets als ?Kunst kan de wereld redden? ?

WEVERS : Ik gebruik liever het woord troost. Kijk, de verhalen van de 352 individuen die Handke opvoert, kennen we niet en Handke leert ze ons ook niet kennen. Maar we zien wel tegenstellingen en de totaliteit daarvan is een heel eigen verhaal. Daarin zit het geheim en de moeilijkheid van de voorstelling, maar ook de kracht als het lukt om dat te laten klinken.

Dit is niet het enige stuk van Handke over praten zonder woorden…

WEVERS : Het is een stuk zonder woorden, maar niet zonder taal. Wat getoond wordt zijn de momenten vóór men met elkaar gaat spreken. Mensen die vóór het stoplicht staan, zeggen niets en toch praten ze. Er is een stilzwijgende communicatie. En dat is een prachtig teken naar deze tijd toe. Trouwens, ?Het uur…? sluit helemaal aan bij ?De kunst van het vragen? of ?De reis naar het welluidende land? ( vorig seizoen bij KVS-Brussel, red.) uit 1989 waarin Handke het vragen centraal stelt, maar zich ook herinnert hoe man en vrouw vroeger ?tekens hadden om de omweg van het praten te verkorten.?

Ik herinner mij een zeer eigenzinnige voorstelling van ?Het uur…? door Maatschappij Discordia, maar ik veronderstel dat u Handkes regie-aanwijzingen au sérieux neemt ?

WEVERS : Aanvankelijk wil je met zo’n stuk van alles en nog wat doen, maar Handke is heel concreet in zijn beschrijvingen en zo dwingend dat ik gaandeweg ook concreter werd in mijn regie, tot in het kleinste detail. Wij hebben de ondertitel van het stuk zeer ter harte genomen, Ein Schauspiel, en we hebben het dan ook als zodanig benaderd. Natuurlijk is het een machinerie, daar ontkom je niet aan.

Het stuk heeft geen klassieke bouw en ook geen montagestructuur, maar er zit wel een dwingende lijn in : alles loopt naar dat grote moment van de zondvloed toe. En ondanks die vele regie-aanwijzingen wil ik er geen choreografie van maken maar wel degelijk een toneelstuk. We hebben getracht voor elk van de personages een helder verhaal in het achterhoofd te houden, maar doen geen pogingen om dat in de manier van spelen duidelijk te maken, we laten liever het raadsel bestaan.

Handke probeert de mensen te doen kennen in de tegenstellingen die zijn personages oproepen. Dat is iets dat mij sterk aanspreekt en daarom zeg ik voortdurend tot de acteurs : jullie moeten heel helder weten wat je speelt, maar jullie mogen het de toeschouwer niet uitleggen in het spel. Laat de kijker zelf het raadsel en het geheim van de personages invullen.

Roger Arteel

Tot 22/6 in de Grote zaal van het MMT. Reserv. : 015/42.25.44.

Guido Wevers : Het is een stuk zonder woorden, maar niet zonder taal.