Zelfs een schietpartij, een onmiddellijke aanslag op het Israëlisch- Palestijns vredesproces, kreeg het akkoord over Hebron niet rond.
Goed vier maanden geleden werd discreet de boodschap verspreid dat de ondertekening van een akkoord tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit over de gedeeltelijke terugtrekking (de ?hergroepering?) van de Israëlische bezettingstroepen in Hebron nog een kwestie van een paar dagen was. We zijn vele doden verder, en nog steeds is het een kwestie van een paar dagen eer de ondertekening van zo’n akkoord het sein kan geven dat het vredesproces voor het Midden-Oosten weer op gang gebracht is. Dat dat proces stillag, werd inmiddels ook door de taaiste optimisten van beide kanten toegegeven.
Of de Israëlische premier Benyamin Netanyahu het weer op gang wou brengen en indien ja, of hij dat ook zou kùnnen , was het onderwerp van verhitte discussies. En ook of de herkozen Amerikaanse president Bill Clinton (zo pro-Israëlisch als VS-presidenten geleverd kunnen worden) Bibi daartoe zou willen dwingen. En of hij dat dan zou kunnen. Begin oktober, toen de speciale topontmoeting in Washington de bloedige rel over de tunnel in Jeruzalem moest stopzetten en onschadelijk maken, leek het er sterk op dat het antwoord op beide vragen nee was. Sindsdien is dat misschien veranderd, misschien komt er dus toch een akkoord.
Zeker is dat er belangrijke onderhandelingen bezig zijn. Hoe belangrijk, wordt geïllustreerd door het feit dat ook de schietpartij op nieuwjaarsdag de zaak niet kon oplossen. Toen begon een Israëlische soldaat, een kolonist van Maale Adoemim (dat is een grote nederzetting naast Jeruzalem), genaamd Noam Friedman, die in uniform en met zijn wapens naar Hebron was afgezakt (waar de ondertekening van dat ontruimings-akkoord maar een kwestie van dagen was), op de markt, wat dezer dagen zowat het gevoeligste punt in het hele Midden-Oosten moet zijn, in de massa Palestijnen te schieten. Dankzij het prompte ingrijpen van twee andere Israëlische soldaten, die hem van twee kanten op het lijf sprongen, ontwapenden en afvoerden, wist Friedman slechts zes Palestijnen te raken, van wie er twee zwaar gekwetst waren. Bij een tragere reactie waren er doden gevallen, en dan nog meer doden bij de rellen die dit initiatief had moeten ontketenen. En dan zou de vrede niet voor binnen een paar dagen, maar voor binnen een paar jaar zijn geweest.
DE GEPLANDE ONTMOETING
Dat was de bedoeling van Noam Friedman, die bij zijn ondervraging toegaf dat hij had willen verhinderen dat het akkoord over Hebron ondertekend werd. Dadelijk gingen dus stemmen op, en niet van de minste, om dat dan maar dadelijk wèl te doen. Premier Netanyahu telefoneerde met de Palestijnse leider Yasser Arafat, om zijn spijt en zijn afkeuring over het gebeurde uit te drukken. Arafat had daar begrip voor. Een ontmoeting tussen de twee leiders (onmisbaar voor het akkoord, omdat alleen zij de nodige concessies zouden kunnen doen) was voor dadelijk, dan voor morgen, dan voor binnen een paar dagen. In de nacht van zaterdag op zondag ontmoetten ze elkaar dan toch, in het grootste geheim, maar ondanks vier uur onderhandelen raakten ze er niet uit. Zover stonden we maandag : een akkoord over de hergroepering in Hebron kon in een paar uur in orde zijn, maar er waren een of twee bijkomende kwesties die nog gladgestreken moesten worden.
Dat kon nog een paar dagen duren. Want Yasser Arafat heeft natuurlijk al veel toegegeven. Het Hebron-akkoord wàs per slot van rekening al ondertekend, wat hier gebeurt is een nieuwe onderhandeling. Voor de vierhonderd joodse kolonisten die in Hebron, de stad van de Patriarchen, zijn neergestreken een rare mengeling van ultrareligieuzen en meestal uit Brooklyn afkomstige rechtse extremisten , en die temidden van een Palestijnse bevolking van 120.000 mensen de ?bescherming? van het Israëlische leger eisen omdat ze zich bedreigd voelen, wordt een strook van twintig procent van het stadje onder Israëlische militaire controle gehouden. Het centrum waar de kolonisten hun gemeenschap hebben, en de ?toegangsweg? vandaar naar de grote kolonie buiten de stad, Kiriat Arba.
Daarbij zullen de Palestijnse politiemannen, die samen met de Israëlische soldaten de omtrekken van dit akkoord moeten patrouilleren, slechts lichte handwapens mogen hebben. Daarentegen zal het Israëlische leger, ondanks de eis van Netanyahu, niet het ?achtervolgingsrecht? hebben om vermeende Palestijnse ?terroristen? achterna te zitten in officieel Palestijns gebied. Dit alles is belangrijk, het is de sleutel voor de overdracht van Hebron aan de Palestijnse Autoriteit, de laatste echte stad die aan de Autonomie ontbrak. Arafat zou hier blij mee moeten zijn en dat is hij ongetwijfeld ook wel maar toch tekent hij niet, want hij heeft belangrijker dingen aan zijn hoofd.
Het lijkt erop neer te komen dat niemand nu Bibi Netanyahu nog vertrouwt. Arafat vertrouwt hem niet, want de Palestijnen vrezen dat Bibi het Hebron-akkoord wil tekenen om het als eindpunt van de Israëlische terugtrekking te gebruiken : tot daar en niet verder dat stond trouwens min of meer in het verkiezingsprogramma van de Likoed. Zo interpreteert men toch de uitlatingen van de premier, die nu zou willen tekenen en, Hebron achter de rug, in versneld tempo de besprekingen van de derde fase aanvatten, over de ?eindstatus? van de Palestijnse Gebieden : soevereiniteit, grenzen, vluchtelingen, Jeruzalem, enzovoort. Dat klinkt goed, maar de Palestijnen weten perfect dat die zaken zo ingewikkeld liggen dat de Israëli’s besprekingen daarover kunnen rekken tot diep in de 21ste eeuw. Terwijl premier Netanyahu met geen woord rept over wat er, volgens de ondertekende Oslo II-akkoorden, nu aan de orde moet komen. En dat is veel belangrijker voor strategie op korte en middellange termijn dan de onderhandelingen over de derde fase.
NU DE ECHTE GEBIEDEN
Oslo II voorziet, eens de terugtrekking van de Israëli’s uit de Palestijnse steden voltooid is dus na de hergroepering in Hebron , op het moment dat de Palestijnse Autoriteit, naast 58 procent van de Gazastrook, minder dan vier procent van de Westbank controleert, op een jaar tijd drie nieuwe terugtrekkingen van Israëlische bezettingstroepen uit de Gebieden. Die ?hergroeperingen? zouden de kleinere stadjes, dorpen en landelijke gebieden van Palestina aan de autoriteit van Arafat overgedragen zodat, als ze voltooid zouden zijn, de Palestijnse Autoriteit minstens zeventig procent van de Westbank in handen heeft. Voorlopig niet teruggegeven worden dan de joodse nederzettingen, specifieke militaire gebieden, en Jeruzalem. Dat is een belangrijke hap.
Maar vier procent is zo goed als niets, terwijl een beetje Palestijn met zeventig procent echt aan een staat kan beginnen bouwen. Met instellingen die momenteel in de steden van de Westbank al in de steigers staan. Daarmee zou dan meteen een goed deel van de argumenten van de Arabische oppositie tegen het vredesproces (het ?bantoestan-argument?) de grond in geboord zijn. Dat, dus, is de inzet.
Om een zekere garantie te bemachtigen dat de Israëlische regering die nieuwe terugtrekkingen niet zal ?vergeten?, staat Arafat er nu op dat aan een akkoord over Hebron een tijdschema gehecht wordt dat bepaalt wanneer welke ?hergroeperingen? zullen gebeuren. Anders gezegd, dat Bibi hem dat zwart op wit geeft. En dat wil de premier niet.
Daarvoor kan hij twee redenen hebben. De reden die de Palestijnen vrezen, is wat boven beschreven staat : dat hij helemaal niet zinnens is die gebieden terug te geven, en dat hij het inderdaad bij Palestijnse autonome bantoestans wil houden. Er zijn aanwijzingen voor dat de Palestijnen daarin gelijk hebben. Een andere reden is wellicht dat ook zijn eigen rechterzijde, in de Likoed, maar ook in de regering, Bibi Netanyahu niet vertrouwt. Ze beschouwt het Hebron-akkoord zoals het er ligt al als een grote uitverkoop, ze zou een verdere terugtrekking als uitgesproken verraad beschouwen. Dat zijn punten waarop ze de regering zou kunnen doen springen.
Nu zou de premier, als hij dat wou, zijn akkoorden wel door de regering goedgekeurd krijgen. Hij is immers rechtstreeks verkozen, en heeft een zekere vrijheid om te regeren met wie hij wil. Hij kan dus altijd naar de ?nationale eenheidsregering? uitwijken, een coalitie met de Labour-partij die zeker niet tegen de akkoord zal stemmen die ze zelf onderhandeld heeft. Ook in het parlement, de Knesset, hoeft hij niets te vrezen, aangezien hij daar op de stemmen van Labour kan rekenen. Toch moet hij voorzichtig zijn, zelfs als hij de terugkeer naar het vredesproces zou willen : door het er, na al die verloren tijd, op een onvoorzichtige manier door te duwen, zou hij zijn eigen Likoed-formatie en haar politieke toekomst op korte termijn in gevaar kunnen brengen. Maar wellicht wil hij gewoon niet. Het kon dus nog een dag of twee duren eer het akkoord over Hebron ondertekend wordt.
Sus van Elzen
De Israëlische soldaat-kolonist Noam Friedman schoot op de markt in Hebron in de massa Palestijnen om de ondertekening van een akkoord over de stad te beletten.
