Tegen het oergeweld van een tsunami begin je niets. Maar als de overheden in landen als India en Thailand hadden geluisterd naar experts, had het aantal slachtoffers drastisch beperkt kunnen worden.

Er moeten eerst potten breken, voor men het huishouden op orde zet: het lijkt voor bestuurders een universele wetmatigheid. Na de tsunami’s van 26 december willen de landen rond de Indische Oceaan een tsunami-waarschuwingssysteem opzetten.

De Indiase overheid had iets uit te leggen. Na de aardbeving verstreken er minstens 90 minuten voor de eerste dodelijke golf de Indiase kust bereikte. Al na een kwartier wisten de 26 landen die zijn aangesloten bij het Tsunami-waarschuwingssysteem voor de Pacific dat er een risico voor een vloedgolf bestond. Niet in de Pacific, maar in het gebied rond het epicentrum. Maar India behoort niet tot de zogenaamde ICG/ITSU (the International Coordination Group for the Tsunami Warning System in the Pacific) en wist dus van niets.

Allen Clark, onderzoeker bij het Pacific Disaster Center dat de waarschuwingen rondstuurt: ‘De echte tragedie van dit alles is dat het systeem er is, de technologie er is, de capaciteit er is, het was er alleen niet in de Indische Oceaan, toen dat “ding” toesloeg.’

Het ICG/ITSU maakte afgelopen weekend bekend dat voortaan iedereen die dat wenst, per e-mail waarschuwingen voor aardbevingen en tsunami’s kan ontvangen (aanmelden op http://ioc.unesco.org/itsu). Waarom dat voor de bewuste zondag nog niet kon, blijft een raadsel.

De ironie is bovendien dat het de Indiase wetenschapper Tad Murty was die eind jaren zestig het tsunamisysteem op Hawai en een vergelijkbaar systeem in Canada mee hielp opzetten. In de Indiase pers werd Murty geciteerd: ‘Computermodellen en bepaalde apparatuur hadden duizenden mensenlevens kunnen redden. Ik heb meermaals aangedrongen bij de Indiase overheid, maar ze verklaarden dat ze onvoldoende geld hadden om zo’n systeem te realiseren.’ Murty zei dat de landen rond de Indische Oceaan daarom moeten samenwerken, eventueel onder VN-supervisie: ‘De bevolkingsdichtheid aan de kusten is gegroeid en een aardbeving vanaf 6,5 op de schaal van Richter kan al een tsunami opwekken.’ In juni 2004 concludeerde een VN-panel van oceanografen nog dat ‘de Indische Oceaan een significant risico loopt om te worden getroffen door tsunami’s’.

vals alarm

De overheid in New Delhi kondigde nu vastberaden aan dat er een detectiesysteem zal worden ontwikkeld, al kan dat nog ’twee tot vijf jaar in beslag nemen’. De budgettaire problemen zijn er plots niet meer. Op de vraag waarom dat niet al eerder gebeurde, antwoordde de verantwoordelijke minister Kapil Sibal: ‘De laatste keer dat een tsunami de regio raakte, was in 1883. Sindsdien hoorde niemand nog iets over tsunami’s.’

Maar dat de Indiase overheid zich de kritiek aantrekt, bleek uit het vals alarm van afgelopen donderdag. Door een naschok zou er een nieuwe tsunami op handen zijn en dus moesten alle hulpwerkzaamheden worden gestaakt. Het alarm bleek onterecht. Daarom dringen wetenschappers ook aan op een systeem waarmee alleen op wetenschappelijk gegronde wijze, in casu metingen op de bodem van de oceaan, waarschuwingen worden verspreid. Kwestie van de toeristen niet onnodig uit hun strandstoel te halen.

Het meest wrange bericht kwam van de Thaise krant The Nation. Die meldde dat de leden van de Thaise meteorologische dienst die bewuste zondag toevallig bijeen waren toen ze hoorden van de krachtige aardbeving. Een spoedzitting volgde. Thailand is een van de 26 landen die wél lid is van de ICG/ITSU en had de alarmkreten ontvangen. Maar onder leiding van de directeur-generaal van de bevoegde dienst werd besloten de tsunami-waarschuwing niet verder te verspreiden uit vrees om het toeristische hoogseizoen te verstoren. Een Thaise medewerker van de bewuste dienst: ‘Een belangrijke factor voor het nemen van de beslissing was dat het hoogseizoen is en de hotelkamers voor bijna 100 procent vol zaten. Als we een waarschuwing rondstuurden, die zou hebben geleid tot een evacuatie en er gebeurde vervolgens niets, wat voor effect zou dat hebben gehad?’ De Thaise premier Thaksin Shinawatra kondigde afgelopen weekend prompt de oprichting van een onderzoekspanel aan dat moet uitzoeken waarom er niet werd gewaarschuwd.

De Britse pers bracht het bericht over de levensreddende invloed van een goede aardrijkskundeleraar. Het Britse meisje Tilly (10) stond op het strand van Maikhao in Thailand toen ze de zee verontrustend snel zag stijgen. Ze herinnerde zich een recente aardrijkskundeles rond aardbevingen. Ze riep naar haar ouders dat ze meteen het strand af moesten, en ze waarschuwden ook andere toeristen. Het was een van de enige stranden in Phuket waar geen doden of gewonden vielen.

Hans van Scharen