De stroom die na de val van de Muur uit Oost-Europa op gang kwam. De Aziatische en Afrikaanse gelukszoekers die zich met hun schamele centen een dure reis naar het Beloofde Land kochten. Dode Chinezen in een afgesloten container in Dover. Aangespoelde lijken op een stil strand in Zuid-Spanje. De verwarring tussen een beleid ten aanzien van vluchtelingen en een veiligheidspolitiek, waarbij extreem-rechts garen spint.
Als er over enige tijd op de eeuwwisseling wordt teruggeblikt, zal blijken dat het glitterpaleis West-Europa niet klaar was om met die migratie om te gaan – laat staan om ze op een menselijke manier op te vangen. Politici, die anders zo graag makelaars in meningen zijn, bleven sprakeloos: bij ons, maar eigenlijk ook in alle ons omringende landen. Ook de regering van Guy Verhofstadt zat al vlug gevangen in de strijd tussen groen en blauw, toen ze probeerde om voor de kwestie een oplossing te verzinnen.
Toch beklemtonen internationale organisaties die in de toekomst kijken dat West-Europa nood aan vers bloed heeft om zijn sociale stelsel betaalbaar te houden. Werkende handen die in de plaats komen van de babyboomers die straks massaal met pensioen gaan. Veel werkgevers vragen nu al met de regelmaat van een klok om volk in het buitenland te mogen halen voor jobs die anders niet ingevuld geraken: alom gegeerde informatici, verplegend personeel, lassers, vrachtwagenchauffeurs…
Het blijft een heikele discussie. Maar het zou kunnen dat de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Otto Schily ze voor de hele Unie heeft beslecht. Hij presenteerde namelijk in volle zomer een nieuwe migratiewet, die orde wil scheppen in de chaos. Schily heeft een rebels verleden als advocaat van de Rote Armee Fraktion en politicus van de Grünen. Eind jaren tachtig stapte hij naar de sociaal-democratische SPD over, en voor die partij is hij nu al drie jaar minister van Binnenlandse Zaken. Hij geldt in die functie vandaag als een vertegenwoordiger van de rechterzijde in zijn partij, en dat komt kanselier Gerhard Schröder goed uit. Schröder noemt Schily bijna liefkozend ‘mijn eigen Fouché’, naar de legendarische minister van Politie van de Franse keizer Napoleon.
De gehaaide minister heeft zijn huiswerk goed gemaakt. De groenen, met wie hij anders altijd overhoop ligt, kregen vooraf flink de wacht aangezegd. Maar ook de christen-democratische oppositie monkelde tevreden: Schily had zijn oor verstandig ook bij de CDU te luisteren gelegd.
Het is de moeite om kennis te nemen van zijn voorstellen. Als ze wet worden, zullen de buren van Duitsland weinig anders kunnen doen dan ze snel navolgen – of naar een oplossing op Europees vlak streven. Schily wil dat een nieuwe federale dienst voor migratie samen met het ministerie van Arbeid uitmaakt hoeveel vreemdelingen het land binnen mogen, en voor welke jobs ze in aanmerking moeten komen. Hoogopgeleide mensen genieten de voorkeur. Maar allemaal moeten ze deelnemen aan een integratieleerplan, met de nadruk op geschiedenis, cultuur en de kennis van de Duitse taal. Dat is trouwens opvallend: wie geen Duits kent of snel leert, komt er niet in – en dat geldt op dezelfde manier voor familieleden van wie een verblijfsvergunning krijgt. In ieder geval zijn altijd de Duitse loonafspraken van kracht, zodat werkgevers de wet niet kunnen misbruiken om goedkoop buitenlandse arbeidskrachten aan te trekken.
Het asielrecht blijft vanzelfsprekend bestaan, maar het zal strenger worden gecontroleerd. Vluchtelingen die hun papieren wegwerpen of vernietigen om te verdoezelen waar ze vandaan komen, gaan naar de gevangenis. Kerken en humanitaire organisaties kunnen nog wel een beperkt aantal vluchtelingen aan een verblijfsvergunning helpen, op voorwaarde dat ze zelf voor het onderhoud van die mensen instaan. En zo verder.
Otto Schily liet zich vanzelfsprekend door de Amerikaanse green card inspireren. Ook in de Brusselse Schumanwijk spelen experten van de Europese Unie al een tijd met de gedachte aan een migratiequotum. Europa is al jaren jaloers op de Amerikanen, die zoveel gemakkelijker brains van elders kunnen aantrekken. Een voordeel van het systeem is dat het onder strenge voorwaarden een einde maakt aan de stilaan absurd geworden migratiestop. Een nadeel is dat het goedkoper lijkt om bij slimme Aziaten met chique contracten te zwaaien dan jonge mensen van hier met onderwijs op hoog niveau zelf op te leiden. Nog afgezien van de morele beslissing om stelselmatig de intelligentsia van economisch minder ontwikkelde landen weg te plukken.
Het is dansen op het slappe koord: hoe geef je mensen een kans, terwijl je tegelijk de eigen samenleving een dienst bewijst? Gerhard Schröder vroeg de bijna zeventigjarige Schily al om – alstublieft – een nieuw mandaat te willen accepteren als hij na de verkiezingen van volgend jaar aan de macht blijft. Maar wat de minister alsnog niet duidelijk maakte, is hoe hij de grenzen dicht wil houden voor de drommen die niet in zijn plannen passen.
Hubert van Humbeeck
