?Het dispuut van Valladolid? door het NTG.
Het docu-drama mag dan al weinig beoefend worden, het kan nog boeien. Dat bewijst het Nederlands Toneel Gent (NTG) met ?Het dispuut van Valladolid?, een televisie-scenario van Jean-Claude Carrière, voor toneel bewerkt door Lucien Binot en vertaald door Wim Van Gansbeke.
Carrière (1931) begon als romancier (?Lézard?, 1955), schreef toneel (?L’aide-mémoire?, 1968) en is vooral bekend van zijn samenwerking met de theaterregisseurs Jean-Louis Barrault en Peter Brook en cineasten als Louis Malle, Luis Bunuel en Volker Schöndorff. In 1993 speelde het NTG van hem ?De discrete charme van de bourgeoisie? in een bewerking van Jean-Pierre Dedecker en Frans Redant. In dit werk drukt de auteur zijn sociaal engagement vooral uit in verregaande symboliserende droombeelden. In ?Het dispuut…? is echter het historisch gegeven bindend en de voorstelling biedt aanvankelijk nauwelijks meer dan een droge reconstructie van een pleidooi via een leestekst. Carrière en Binot weten echter het stijve stramien vakkundig te doorbreken. De uitheemse wezens over wie het in dit dispuut, anno 1550, gaat, zijn de door Columbus ontdekte en door de Spaanse legers onderdrukte indianen uit de ?Nieuwe Wereld?. Ze worden op de scène geroepen en het publiek wordt nu direct betrokken bij een hoogst gênante en pijnlijke confrontatie.
Er moet een antwoord gevonden worden op de vraag of die ?vreemden? eigenlijk wel mensen zijn, vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Spanjaarden. Of ze een ziel hebben en kunnen bekeerd worden tot het geloof van de Kerk van Rome, waarvoor de onderdanen van Karel V zich op barbaarse wijze inzetten.
Carrière is glashelder in de opbouw en ontwikkeling van de stellingen. Hij analyseert haarscherp de strategie van de ?heilige? drie-eenheid : politiek, economie, godsdienst. Kardinaal Roncieri ( Walter Moeremans) leidt uiterst geraffineerd het debat. De bureaucratische theoreticus kanunnik de Sepulveda ( Nolle Versyp) staat tegenover de levendige ooggetuige, de Dominicaan Bartolome ( Eddy Vereycken), vooroordeel staat tegenover ervaring, moedwillig misverstand tegen oprecht meeleven, gedicteerde conclusies tegen overtuigende argumentatie.
In een regie van Wim Meuwissen wordt recht-aan, recht-toe geacteerd, vanuit de overredingskracht van het woord. Een paar theatertrucs om de ernst van de bijeenkomst te relativeren, konden gerust achterwege blijven.
De link naar vandaag is zo gelegd. Maar hoe komt het dat bij het groeten na afloop van de voorstelling, de indianen en de zwarte vloervegers niet centraal, maar als weggedrumd aan de zijkant staan ?
Roger Arteel
Tot 26/4 in de KNS, St-Baafsplein, Gent. Reserv. : (09) 225.32.08.
Het dispuut van Valladolid, anno 1550 blijkt actueel.
