‘Lessen uit de lockdown? De auto aan de kant is een zegen voor de fietser’

‘Als we uit deze crisis één ding kunnen leren over mobiliteit, is dat die keuze voor de auto een politieke keuze is, en geen wetmatigheid’, schrijft professor communicatiewetenschappen Benjamin De Cleen (VUB).

Veilig fietsen waar je maar wil op elk uur van de dag. Jonge kinderen die met hun ouders een fietstochtje maken in hartje Brussel. In een stad die anders aan de auto toebehoort, kan het opeens allemaal. Daarvoor hadden we blijkbaar een coronalockdown light nodig. Het valt te vrezen dat het binnenkort weer business as usual wordt. Als we uit deze crisis één ding kunnen leren over mobiliteit, is dat die keuze voor de auto een politieke keuze is, en geen wetmatigheid.

Wat minister Pieter De Crem (CD&V) ook mag zeggen, het is waarschijnlijk nog nooit zo veilig en gezond geweest om te fietsen als vandaag. Als je het alleen of met je partner of gezin doet tenminste. En als je parken en dijken vermijdt. Want in die weinige publieke en groene ruimte is het nu over de koppen lopen en fietsen. De simpele reden waarom fietsen vandaag zoveel veiliger en gezonder is: er rijden veel minder auto’s. De kans om aangereden te worden door een auto is kleiner dan ooit, en minder auto’s op de weg heeft ook een gunstige invloed op de luchtkwaliteit.

Weet u wanneer het echt gevaarlijk is om te fietsen in een stad als Brussel (maar ook in andere steden en ver daarbuiten)? Wanneer er géén lockdown is. Wanneer de auto’s de stad innemen en enkel het weekend – enfin, de vroege zondagochtend dan toch – wat ruimte laat voor fietsers. Wanneer grote stukken van de stad met de fiets zo goed als onbereikbaar zijn voor iedereen behalve geoefende fietsers. Omdat er altijd wel een gevaarlijk kruispunt over te steken valt. Omdat er altijd wel auto’s staan geparkeerd op fietspaden, als die er al zijn. Omdat je giftige lucht inademt.

Met al die auto’s aan de kant is dit het uitgelezen moment om ook straten te beschouwen als publieke ruimte. Want ook dat toont deze lockdown light aan: er is veel te weinig plaats voor ons allemaal in parken en langs rivieren en kanalen. We moeten niet alleen inzetten op meer groene ruimte in de stad, we moeten ook plaats maken voor mensen in de rest van de stad en het land. Laat de auto’s aan de kant, en opeens kan je overal veilig en gezond wandelen, joggen en fietsen. Nu nog die rijen geparkeerde werkloze auto’s aanpakken.

Er is een gigantisch contrast tussen hoe strikt de overheid vandaag de bewegingsruimte van mensen wil controleren en hoe laks ze omging met mobiliteit voor de coronacrisis. En dat is echt geen zuiver medische afweging, maar een politieke keuze.Want wat is het gevaarlijkst? Op je eentje vijftig kilometer van huis fietsen terwijl het coronavirus in het land is? Of parkeren op een zebrapad waar honderden mensen elke dag moeten oversteken? En wat is het grootste risico voor de volksgezondheid? Op je eentje een boek lezen op een bankje met wat verderop mensen met mogelijk corona? Of elke dag, week in weet uit, samen met tienduizenden anderen, naar Brussel rijden en in eindeloze files de luchtkwaliteit zodanig verzieken dat kinderen astma ontwikkelen, ouderen gezonde levensjaren verliezen, en ouders hun kinderen niet met de fiets naar school durven laten rijden uit angst ze nooit meer terug te zien?

Laten we na deze crisis dus niet vergeten dat het wél mogelijk is om gezondheid en levenskwaliteit te stellen boven de vrijheid van automobilisten.

De maatregelen post-corona hoeven niet eens half zo radicaal te zijn als de maatregelen die we nu allemaal vrij makkelijk accepteren. Want wat is een beperking op autoverkeer of zelfs maar een einde aan het fiscaal stimuleren van autoverkeer vergeleken met een lockdown? Peanuts, een zachte maatregel, met gigantische winst in gezondheid en levenskwaliteit voor velen. Wat is het weren van doorgaand autoverkeer uit woonwijken in vergelijking met politiecontroles op invalswegen? Een logische maatregel waar niemand een grote prijs voor betaalt en de hele wijk bij wint.

De kans dat we terug naar af gaan is jammer genoeg erg groot. Binnen een paar maanden zal het weer onmogelijk zijn om iets te doen aan de salarisauto of om parkeerplaatsen op te geven voor een fietspad. We zullen nu wel beter weten dat dat politieke keuzes zijn, en geen wetmatigheden.

Het zal na deze lockdown een politieke keuze zijn om weer (bijna) niks te doen. Om medisch advies over luchtkwaliteit te negeren. Om te besparen in de zorg en het openbaar vervoer maar autoverkeer fiscaal te blijven stimuleren. Om de openbare weg terug te geven aan de auto en fietsers en lopers en kinderen opnieuw te verbannen naar het park en de zondag. Om gezondheid opnieuw totaal ondergeschikt te maken aan de vrijheid van de autobestuurder om in de file te staan voor de voordeur van duizenden en duizenden burgers. Laat ons na corona niet vergeten dat dit een politieke keuze is. De verkeerde dan wel.

Benjamin De Cleen is professor Communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel en fietser.