‘Het midtermjaar 2022 wordt spannend’

De laatste weken van 2021 waren op politiek vlak ontluisterend en 2022 kondigt zich uiterst spannend aan. Kunnen de regeringen zich herpakken? Worden er ministers vervangen? Of mogen we vervroegd gaan stemmen? vraagt prof. Herman Matthijs zich af.

Wat een jaareinde!

Het Overlegcomité nam in de laatste weken van 2021 in het kader van de pandemiebestrijding opvallende maatregelen, zoals het sluiten van de cultuursector. In dat Overlegcomité zitten liefst tien politieke partijen, namelijk de zeven Vivaldisten (Open VLD, Vooruit, CD&V, Groen, MR, PS en Ecolo), Défi (dat in de Brusselse regering zit), ProDG (de partij van minister-president Oliver Paasch van Ostbelgien) en de N-VA (via de Vlaamse regering).

Het duurde geen week of een aantal leden van die partijen gingen in Brussel mee betogen tegen het sluiten van de cultuursector. In feite betoogde dus een deel van de federale regeringspartijen tegen haar leden in die regering. Er was zelfs een voorzitster bij van een Parlement. Zoiets kan alleen maar in dit land.

Uiteraard mag men het oneens zijn met een beslissing, maar dan moet men consequent zijn en de regering verlaten. Bovendien stelt zich de vraag: wat deden al die partijen aan de onderhandelingstafel tijdens dat Overlegcomité?

Zelfs korpschefs van de politiezones, al dan niet verplicht door de burgemeesters, kwamen in de media zeggen dat men de genomen beslissingen van het Overlegcomité niet ging controleren. Nog erger was de reactie van de staande magistratuur, die er ook al geen punt van maakte. Maar de staande magistratuur en het openbaar ministerie vormen een deel van de uitvoerende macht en dienen te luisteren naar de minister van Justitie. In een normaal land zou zoiets ook niet worden getolereerd en zou de regering kordaat die personen op zijn minst op het appel roepen. Maar de federale regeringsleden bevoegd voor Justitie en Binnenlandse Zaken bleven stil.

Het midterm-jaar 2022 wordt spannend

Gelukkig is er nog de voorzitter van één regeringspartij die deze oproepen van burgerlijke ongehoorzaamheid destructief vindt voor een rechtsstaat. Het gaat om de winnaar van de laatste opiniepeiling, MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Want het mag duidelijk zijn, ofwel gelden de regels voor iedereen ofwel voor niemand. Waarom dienen burgers zich nog wel aan de regels houden? Waarom zou men bijvoorbeeld nog een snelheidsovertreding betalen?

Raad van State

De cultuursector trok naar de Raad van State om de sluiting van hun sector teniet te doen. Het Franstalig arrest van het administratief rechtscollege telt 40 bladzijden en is aardig gemotiveerd. Dit terwijl de motivering van de regering om de cultuursector te sluiten erg pover was – aan een universiteit zou men daarmee zonder glans naar de tweede zit worden verwezen.

Opvallend was dat PS-voorzitter Paul Magnette die sluiting van de cultuursector ‘een collectieve vergissing’ vond en dat even later die sluiting ongedaan werd gemaakt door de Raad van State. De regering wordt zo opnieuw geconfronteerd met een heel oud zeer dat geldt voor de Raad van State, namelijk: niemand kan in beroep gaan tegen een dergelijk arrest. Daardoor vergroot men het idee van ‘le gouvernement des juges‘, wat al jaren een probleem is en bijdraagt tot het democratisch deficit in dit land.

En met alle respect voor de cultuursector, maar waarom mag een voorstelling met 200 mensen in een zaal wél doorgaan, maar zijn geen supporters toegelaten voor een voetbalmatch of veldrit in open lucht?

Dit alles plaatst ook vraagtekens bij de rol van de experten. Zij kunnen in het beste geval adviezen geven, want in een parlementaire democratie geldt het principe van het primaat van de politiek. Het is aan de regering /het Overlegcomité om beslissingen te nemen, want zij hebben de democratische legitimiteit. Maar aan daadkracht en verantwoordelijkheidszin ontbreekt het in de regeringen.

De Raad van State nam tijdens de laatste week van 2021 ook een opmerkelijke maatregel inzake de Antwerpse Oosterweelwerken: ze verwierp de manier waarop de met PFOS vervuilde grond wordt afgegraven en verplaatst. Na die beslissing kunnen we er zeker van zijn dat er in het jaar 2030 nog steeds niets zal zijn gebeurd aan de Antwerpse ringwerken.

Bovendien gaat de Vlaamse regering mogen opdraaien voor de factuur inzake de klachten voor het opkuisen van de vervuiling. De budgettaire en economische gevolgen van de beslissing van de Raad van State zijn desastreus voor de economische bedrijvigheid en dus onze welvaart. Het dient meer dan aanbeveling dat dit administratief rechtscollege meer aandacht gaat besteden aan de budgettaire en economische gevolgen van zijn arresten.

Midterm

Het jaar 2022 leidt het begin in van de midterm voor de federale en de Vlaamse regeringen en de lokale besturen. De traditie wil dat er na de eerste helft van de legislatuur politiek niet veel meer gebeurt, nieuwe dossiers geraken niet meer aan de politieke startstreep. Tel je van de legislatuur de pré-verkiezingscampagne van één jaar af, dan kan er nog enigszins bestuurd worden tot de zomer van 2023.

Dit alles gaat ervan uit dat de legislatuur wordt uitgediend. Maar de verkiezingscampagne is eigenlijk al begonnen met de talrijke tegenstellingen binnen de regeringen, de beslissing om niets te beslissen over de kerncentrales, de opmaak van gemeentelijke kartels en de ophefmakende herfstpeiling van Het Laatste Nieuws – VTM twee weken geleden. In deze peiling behield de federale regering een (kleinere) meerderheid, de Vlaamse regering verloor haar meerderheid. De peiling bracht goed nieuws voor Ecolo, Vooruit en de MR. De PS doet het goed in Wallonië en slecht in Brussel. Voor Open VLD, CD&V en Groen was het een afgang.

De volgorde van de aankomende verkiezingen is een nachtmerrie voor de marketeers. Want in mei 2024 zijn er drie verkiezingen in één dag (Europees, federaal en regionaal) en vijf maanden later volgen de twee lokale verkiezingen (gemeente- en provincieraad). De kans is meer dan klein dat de federale verkiezingen vervroegd zullen worden om risico’s te vermijden. Want wie riskeert het om drie maal te verliezen in mei 2024 en zo naar de verkiezingen te gaan in oktober 2024?

Conclusie

De cruciale vraag voor dit midterm-jaar 2022 is of er een doorstart komt van de regeringen. Of worden er leden in de federale en/of de Vlaamse regering vervangen? Of gaan we in het najaar naar de federale stembus? In ieder geval, de waarnemers gaan zich niet vervelen in het politieke jaar 2022. Het wordt uitkijken naar de aanpak van de covidcrisis en de maand maart belooft vuurwerk met de eindeloze uitgestelde beslissing over de kernenergie. Die maand is ook de afspraak voor de lentepeiling. Als deze laatste in de lijn ligt van de voorgaande, dan zou de derde optie wel eens de meest realistische kunnen worden. Verkiezingen in het najaar 2022?