‘We zijn te bang geworden in de liefde, te terughoudend, te kritisch, te rationeel’

Het is hoog tijd om het roer opnieuw om te gooien en ons weer open te stellen voor de romantische liefde, betoogt relatie-expert Rika Ponnet.

Hoe kijken we vandaag naar de liefde en relaties, en is dat beeld wel correct? Relatiedeskundige Rika Ponnet vindt van niet. Ze betreurt het dat op zo’n negatieve toon over relaties gepraat wordt. We willen de lat niet te hoog leggen, er niet te veel van verwachten. Het is vooral moeilijk, of ingewikkeld, of allebei. Vandaar natuurlijk al die relatieproblemen en echtscheidingen. En als we op zoek gaan naar een partner, dan houden we er goed ons hoofd bij, want wie alleen zijn hart laat spreken, komt gegarandeerd van een kale kermis thuis.

‘Ik voelde weerstand opkomen tegen dat hele rationaliseringsdiscours, waarbij vooral geschermd wordt met uitspraken als ‘Het is wat het is, leg je erbij neer’ en ‘Ach, er is overal wel iets’. De zesjescultuur in de liefde noem ik dat: waarom zouden we streven naar een 10 als een 6 voldoende is? Ik vind dat een te trieste mindset voor iets wat zo mooi en vervullend kan zijn.’ In haar recent verschenen boek Alleen met jou houdt Ponnet een warm pleidooi voor meer ambitie in de liefde. ‘Laten we vooral hoog mikken en onze emoties en diepste verlangens opnieuw als belangrijkste leidraad nemen.’

Checklistdaten

De rationale benadering van de liefde verklaart ook de populariteit van het tv-programma Blind getrouwd, dat volgens Rika Ponnet veel meer is dan een guilty pleasure. ‘Het voedt de overtuiging dat er voor iedereen een wetenschappelijke match bestaat, een persoon met wie je gelinkt kunt worden op basis van een formule of algoritme.’ Ook de huidige datingcontext ademt die rationele sfeer uit, vindt Ponnet. ‘Mensen benaderen elkaar met een checklist in hun achterhoofd, een rist criteria en wensen waaraan een potentiële partner moet beantwoorden inzake leeftijd, uiterlijk, diploma’s, job, hobby’s, muziekvoorkeuren, eetgewoonten. ‘Als ik dit en dat niet kan afvinken, begin ik er niet eens aan’, hoor je weleens. Maar hoe kun je ontvankelijk zijn voor verliefdheid als je alleen maar met je hoofd kiest? Aan de basis van relaties ligt geen rationele maar een emotionele logica.’

Niet alleen bij het zoeken naar een partner worden volgens Ponnet nogal eens verkeerde klemtonen gelegd. Ook als een relatie hapert, is dat soms het geval. ‘Inzoomen op verschillen voedt de overtuiging dat de ander toch niet bij je past, waardoor de verwijdering alleen maar groter wordt. Hij houdt van citytrips, zij van sportieve vakanties in de natuur, dus is de conclusie dat ze te verschillend zijn en dat hun relatie daarom in het slop zit. Maar de kern ligt dieper, bij onze niet-ingevulde verlangens en hechtingsbehoeften. Al vanaf onze prille kindertijd gaan we allemaal op zoek naar verbinding, naar hechting met een ander. Conflicten tussen partners hebben vooral te maken met de manier waarop we daar uiting aan geven of daar bij de ander al dan niet aan tegemoetkomen.’

Elk zijn traject

Angst is een slechte raadgever, ook en misschien vooral in de liefde. En er is vandaag heel veel angst. Angst om niet te voldoen, om gekwetst en afgewezen te worden, om te mislukken. Juist vanuit die angst stellen we rationele keuzes voorop, want de ratio staat voor controle en beheersbaarheid. ‘Ik pleit er juist voor om je angsten in de ogen te kijken. Te onderzoeken waar ze vandaan komen, wat ze met je doen, waarin ze je tegenhouden. Als je bang bent om in een relatie te stappen, vraag je dan af wat het ergste is dat je kan overkomen. Dat die ander je afwijst en het op een dag niet meer met je ziet zitten? Oké, een relatiebreuk kan er stevig inhakken. Maar je moet ook durven te vertrouwen op je veerkracht en je vermogen om met problemen of pijnlijke gebeurtenissen om te gaan. We zijn allemaal competent in de liefde. Dat wil ik echt benadrukken.’

Als iedereen talent heeft voor relaties, hoe komt het dan dat zo veel mensen het gevoel hebben dat ze maar wat aanmodderen? ‘Ach, ik denk dat we er allemaal soms een zootje van maken in de liefde, en daar is niks mis mee’, lacht Ponnet. ‘Het is ook belangrijk om te accepteren dat iedereen daarin zijn eigen traject mag volgen. Er is niet één vast afgelijnd scenario. Graag zien, verbinding zoeken en liefde toelaten, gebeurt bij elk van ons vanuit onze emotionele geschiedenis. De liefde heeft dan ook veel verschijningsvormen, die helaas niet allemaal gevalideerd worden. Zo had ik een cliënte die al 10 jaar een liefdevolle relatie met een getrouwde man had. Hij kiest niet exclusief voor haar en zal dat ook nooit doen, weet ze. Haar omgeving heeft regelmatig commentaar op haar keuze, maar zij beseft dat het op deze manier oké is voor haar. De man is de liefde van haar leven, maar een relatie als dagelijkse opdracht is voor haar niet haalbaar. Ze kan beter omgaan met verlangen en gemis dan met zijn permanente aanwezigheid. De adviezen en waarschuwingen van de mensen in haar omgeving zeggen in de eerste plaats iets over hun eigen angsten en denkbeelden.’

Daders en slachtoffers

Nog nooit waren er zo veel relatievormen als vandaag, nog nooit konden zo veel liefdesverhalen omschreven worden als ‘It’s complicated’. Toch kijken we nog altijd vanuit een moraliserend denkkader naar verhalen die afwijken van het netjes uitgestippelde pad van ‘verliefd, verloofd, getrouwd tot de dood ons scheidt’, vindt Ponnet. ‘We maken het proces van relaties en relatiebreuken en praten daarbij vooral in dader- en slachtoffertermen: zij is de overspelige, hij de bedrogene, hij de verleider, zij degene die in zijn netten wordt gestrikt. Maar zo zwart-wit zit het niet in elkaar. Ik zeg niet dat mensen geen verantwoordelijkheden hoeven op te nemen of niet hoeven stil te staan bij de impact van hun daden op hun partner. Maar dat is iets anders dan relatiegedrag en scheidingen vooral bekijken door een dader-slachtofferbril.’

Wie beslist zijn relatie op te breken doet dat vooral vanuit een verlangen naar verbondenheid dat niet meer ingevuld raakt, benadrukt Ponnet. ‘Op basis van mijn jarenlange ervaring als bemiddelaar durf ik te stellen dat mensen meestal pas uit elkaar gaan als ze alles geprobeerd hebben en diep ongelukkig zijn. Het kan bevrijdend zijn als je na een scheiding bevestigd wordt in het feit dat scheiden geen persoonlijk falen is, maar een uiting van je verlangen naar liefde. En dat het dus een moeilijke maar juiste beslissing was. Als ik pleit voor meer ambitie in de liefde, geldt dat ook op dat vlak: als je niet wilt blijven vastzitten in een verhaal dat je niet meer gelukkig maakt, mag je niet voorbijgaan aan de pijn van je partner, maar je hoeft je ook niet voor de rest van je leven schuldig te voelen.’

Twee kanten van de medaille

Over naar de romantiek. Naar de romantische liefde die opnieuw erkend moet worden als onze ultieme drijfveer. ‘Romantische liefde vertrekt vanuit onvoorwaardelijke overgave in plaats van uit angst. Luister naar je diepste verlangens, stel je ontvankelijk op, ervaar hoe je geraakt wordt en wat de ander gevoelsmatig met je doet. Alleen als je durft te springen, kun je de liefde en het leven ten volle beleven.’

Toch heeft de liefde die Rika Ponnet zo vurig verdedigt niets te maken met zwijmelende Hollywoodromantiek. Dat romantische relaties synoniem staan voor geluk is volgens haar zelfs een van de grootste misverstanden in de liefde. ‘In de Disneyversie van de liefde kijken 2 mensen elkaar in de ogen, waarna de zon gaat schijnen voor de rest van hun leven. Niet dus. Liefde is ook pijn en lijden, verlies en onmogelijkheid. Dat zijn 2 kanten van dezelfde medaille. Connecteren met een partner blijft onze diepste behoefte. Graag zien en graag gezien worden. Maar als we de liefde willen meemaken, zal het andere – de pijn – daar onlosmakelijk mee verbonden zijn. En dat is goed. We hebben allemaal de competentie om daarmee om te gaan.’

In een romantische bui? Laat je inspireren door deze onvergetelijke quotes over de liefde!