‘Eet geregeld (zoete) aardappel.’ Het was een opvallende voedingsrichtlijn van de Hoge Gezondheidsraad. Gen Z neemt de oproep alvast ter harte.
Voor het eerst in zes jaar werden onze nationale voedingsadviezen aangepast. Naast eerherstel voor eieren (‘elke dag een eitje is prima’) en de shift naar meer plantaardige in plaats van dierlijke eiwitten, adviseert de Hoge Gezondheidsraad (HGR) voor het eerst expliciet om geregeld aardappelen of zoete aardappelen te eten. Dat zien we niet gebeuren in de ons omringende landen.
Nationale trots
Hoewel ‘ons patatje’ historisch en cultureel sterk verankerd is in België, kan het wel degelijk een beetje liefde gebruiken. De aardappelindustrie in ons land staat onder druk en ook al jaren daalt hier het thuisverbruik van verse aardappelen. Het traditionele AVG-bordje (aardappelen-vlees-groenten) moet het steeds meer afleggen tegen een algemene trend van take-away, kant‑en‑klaarmaaltijden en internationale koolhydraten zoals pasta, rijst, noedels, couscous, pita en wraps.
‘Uit de Nationale Voedselconsumptiepeiling van 2023 blijkt dat de klassieke, thuisbereide aardappelmaaltijd minder vaak op het menu staat’, weet Caroline Coeckelbergh van het Vlaams Instituut Gezond Leven. ‘We zien de aardappel wél vaak terugkomen in bereidingswijzen als frieten, kroketten of chips.’
‘Door aardappelen expliciet aan te bevelen, willen we mensen aanmoedigen om vaker zelf een eenvoudige, gezonde maaltijd te koken.’
‘In de voedingsrichtlijnen houden we traditioneel rekening met nationale eetgewoonten, cultuur en traditie. Maar door aardappelen expliciet aan te bevelen, willen we mensen ook aanmoedigen om vaker zelf een eenvoudige, gezonde maaltijd te koken. Daarbij zijn aardappelen deel van de gezonde basis, aangevuld met veel groenten en een kwaliteitsvolle eiwitbron zoals peulvruchten, tofu, vis, gevogelte of kleinere hoeveelheden onbewerkt rood vlees.’
‘Dikmaker’
Afhankelijk van de levensstijl en energiebehoefte zijn voor een gemiddelde persoon doorgaans één tot drie aardappelen in de hoofdmaaltijd voldoende voor een belangrijk deel van de dagelijkse koolhydratenbehoefte. Omdat ze veel zetmeel bevatten, kregen de piepers het imago van ‘dikmakers’. ‘Onterecht’, zegt Coeckelbergh. ‘Gewichtstoename is altijd het gevolg van een langdurige overmatige calorietoevoer in vergelijking met de calorieën die je verbrandt, waardoor de overtollige energie wordt omgezet in vet. Een te hoge energieaanbreng is het gevolg van een eetpatroon, niet van één voedingsmiddel in het bijzonder. Gekookte aardappelen hebben trouwens een relatief hoge verzadigingswaarde, waardoor overeten minder voor de hand ligt.’
Ondanks de negatieve bijklank, staan gekookte en gestoomde aardappelen en puree (zonder boter of room) in de voedingsdriehoek van Gezond Leven in de donkergroene zone – die waaruit het merendeel van onze voeding moet komen – samen met volkoren graanproducten en andere gezonde plantaardige basisvoeding. Eet ze bij voorkeur mét schil, want die bevat veel vezels. Aardappelen zijn daarnaast rijk aan vitamine C, B6, kalium en antioxidanten.
De zoeteaardappelvarianten bevatten iets minder zetmeel, hebben een iets hoger vezelgehalte en net iets meer antioxidanten. Ze hebben dus een streepje voor, maar, nuanceert Coeckelbergh, het is ook geen miraculeus superfood, zoals sommige gezondheidsgoeroes beweren. ‘Een gewone, bleke aardappel is geen “slechtere” keuze. Beide zijn prima binnen de voedingsdriehoek, als je ze gezond bereidt en in gepaste porties naargelang van je energiebehoefte eet.’
Een interessant zoethoudertje voor de darmen zijn gekookte aardappelen die later zijn afgekoeld. Bij afkoeling wordt het zetmeel in de aardappelen resistent, waardoor het niet meer verteerd wordt in de dunne darm, maar gefermenteerd in de dikke darm. Daar versterkt het de darmflora, wat op lange termijn kan bijdragen aan een gezonder microbioom. Het verbetert ook de stoelgang, vermindert het hongergevoel en houdt de suikerspiegel stabiel.
Airfryer-frieten
Frieten, wedges, kroketten, chips of gratins, die rijk zijn aan vet, zout en calorieën, vallen niet onder het HGR-advies van ‘eet geregeld (zoete) aardappel’. Een pakje frieten van 200 gram bevat al gauw 480 kcal en 15 g vet (voor zoeteaardappelfrieten is dat nog meer). Dezelfde hoeveelheid gekookte aardappelen heeft amper 150 kcal en 0,6 g vet.
En ja, airfryer-frieten zijn gezonder dan gefrituurde exemplaren aangezien er minder vet voor nodig is, maar als u veel olie in de airfryer toevoegt, verdwijnt een deel van het gezondheidsvoordeel alsnog. En net als bij frituren blijft ook het risico op de vorming van acrylamide, een schadelijke stof die ontstaat bij het bruin worden van zetmeelrijke producten als aardappel- en graanproducten. Airfryer of niet: frieten zijn een bewerkte, koolhydraatrijke snack.
TikTok-puree
Een tot restaurantketen omgevormd foodtruckconcept slaagde er dit jaar in om dankzij sociale media de trots rond het bintje nieuw leven in te blazen. Pureto, het merk waarover iedereen het heeft, vertaalt nostalgische ‘stoemp-met-worst’-gerechten naar hippe bowls die aansluiten bij de leefwereld van jongere generaties. Mensen staan vandaag aan te schuiven voor de dampende kommetjes uit grootmoeders keuken met witte worst, spekjes, gekruid gehakt of een vegan alternatief, afgewerkt met toppings als gebakken uitjes, spekjes en peterselie.
Een traditioneel AVG’tje dat voedzamer is dan de typische afhaalpizza of het pakje friet? ‘Alles hangt af van de hoeveelheid boter of room in de puree en de eiwitbron of saus die je kiest. Worden er ook extra groenten toegevoegd?’ zegt Coeckelbergh. ‘En natuurlijk telt de frequentie van consumeren ook mee. Af en toe zo’n pureebowl, die een beetje doordacht is samengesteld, kan vlot passen in een gezond voedingspatroon. De boodschap is vooral: eet volgens de voedingsdriehoek, en alles met mate.’
